Cittaslow Botanik Park: Otsu çiçek

Otsu çiçek etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

12 Şubat 2015

EKŞİYONCA ÇİÇEKLERİ ( Oxalis )

Mor süs yoncası ( Oxalis triangularis 'Purpurea' )

Oxalis türlerine genel olarak ekşiyonca ya da sahte yonca denir. Ekşiyoncagiller ( oxalidaceae ) familyasını oluşturan yaklaşık 1000 bitki türünden 800'ü oxalis cinsindendir. Anavatanı Güney Afrika ve Güney Amerika'dır. Kutuplar dışında hemen hemen dünyanın her yerinde yetişirler. Bazı türleri süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Ayrıca çok sayıda hibrit ve varyeteleri üretilmiştir.

Ekşiyonca ( oxalis ) türlerinin çoğu otsu ve soğanlıdır. Bir çok oxalis türünün yaprakları, yem bitkisi olarak ekilen yoncaya ( medicago sativa ) çok benzediği için bu ad verilmiştir. Aslında bu bitkiler arasında hiç bir akrabalık yoktur. Yonca türleri baklagiller ( fabaceae ) familyasındandırlar. Bu nedenle ekşiyonca türlerine sahte yonca da denir.

Ekşiyonca türleri genel olarak beyaz, pembe ve sarı renkli çiçeklidir. Geceleri ve güneş olmadığı zaman çiçekleri kapanır. Bu nedenle 'uyku çiçeği' de denir. Yaprak şekilleri, renkleri türlerine ve bulundukları yere göre farklılıklar göstermektedir. Yeşil, mor ve alacalı yapraklı olanlar vardır

Ekşiyonca çiçeklerinin yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemezler. Güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli humusca zengin toprakları severler. Yazın bol sulanmalı ve direk güneşten korunmalıdır.
Zehirsizdirler, yaprak ve yumruları yenir, tadı ekşidir. Soğanla ve tohumla üretilir, yayılıcıdırlar.

Süs bitkisi olarak yetiştirilen bazı ekşiyonca türleri şunlardır.

- Mor Ekşiyonca Çiçeği / Aşk Çiçeği ( Oxalis triangularis 'Purpurea' ): Bu bitkinin mor renkli olan yaprakları uzun saplı ve üç parçalıdır. Açık pembe renkli çiçek açar. Çiçeklerinden çok yaprakları güzel olduğu için yetiştirilir. Geceleri çiçek ve yaprakları kapanır.

Mor ekşiyonca ( Oxalis triangularis 'Purpurea' )

Mor ekşiyonca çiçeği / yaprak.

Yağışlı ve kapalı havalarda süs yoncalarının çiçekleri kapanır.

- Koca Ekşiyonca Çiçeği ( Oxalis Pes-caprae ): Sarı renkli çiçekleri güzeldir. Bazı çeşitlerinin çiçekleri ise katmerlidir. Fazla soğuğu ve sıcağı sevmez. Soğanlarından kendi ürer, yayılıcı bir türdür. Soğanları ve çiçek sapları yenir.

Uyku çiçeği olarak da bilinen ekşi süs yonca çiçeği ( oxalis ).
Boru şeklindeki çiçekleri gece ve kapalı havalarda kapanır.

Katmerli sarı ekşiyonca çiçeği ( Oxalis pes - caprae )

Sarı ekşiyonca çiçeği ( Oxalis pes-caprae )

Ekşi sarı yonca çiçeği ( Oxalis pes- caprae var.pleniflora )

Ekşi sarı yonca çiçeği

- Pembe Ekşiyonca Çiçeği ( Oxalis articulata ): Pembe çiçekli bir bitkidir. Daha çok ağaç diplerine, yer örtücü olarak diklir.

Pembe çiçekli ekşi yonca rizom köklü bir bitkidir.

Pembe yonca çiçeği ( Oxalis articulata )

Oxalis articulata

- Ekşi Yonca Çiçeği ( Oxalis acetosella ): 30 cm. kadar büyür ve ormanların açık alanlarında, nemli yerlerde yetişen, çok yıllık bir bitkidir. Çiçekleri beyaz renkli olup üzerinde pembe şeritler taşır. Kalp şeklindeki yaprakcıkları orta yerinden katlanır. Nadir olarak kırmızı ya da menekşe renli formlarına da rastlanılır. Çiçek sapları ve yaprakları yenir, limon tadındadır.

Ekşi yonca çiçeği ( Oxalis acetosella )

- Sürünen Ekşiyonca Çiçeği, Sarı ekşiyonca ( Oxalis corniculata ): Doğal olarak yetişen sürünücü ve yayılıcı bir bitkidir. Diğer oxalis türlerine aksine bol tohum verir. Yapraklarının rengi, güneş durumuna göre değişmektedir. Sarı renkli çiçek açar. Yayılıcı bir bitkidir.

Sürünen ekşi yonca, Boynuzlu ekşi tırfıl ( Oxalis corniculata)

Bir adı da sarı ekşiyonca olan oxalis corniculata.

( Bu yayın son olarak 12. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

6 Şubat 2012

ÇUHA ÇİÇEĞİ ( Primula )

Polyanthus çiçeği / Sahte çuha çiçeği
( Primula x polyantha )

Çuha çiçeği, kışın ve erken ilkbaharda çiçek açan ender bitkilerden biridir. Yaprakları nedeniyle ( çuha kumaşına benzediği için ) adına çuha çiçeği denir. Familyası ( Primulaceae ) onun adını taşır, bütün dünyada 400 kadar türü bulunmaktadır. Bunlardan bir çoğu çiçekleri güzel olduğu için, bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilir. Doğal olarak Himalayalar başta olmak üzere Kuzey yarım kürede yetişir ( Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika ). Çok fazla melezi ve bunlardan elde edilmiş kültür çeşidi vardır. En tanınmış türleri; Primula vulgaris ( ya da acaulis ), Primula veris ve Primula obconica'dir.

Yurdumuzda 'onbiray çiçeği' olarak tanınan Primula obconica, egzotik bir bitkidir ( Mavi yazıyı tıklıyarak tanıyabilirsiniz ).

Piyasada 'polyanthus' ismi ile satılan çuha çiçekleri ise; Primula acaulis x Primula veris türlerinin melezlenmesi ile elde edilmiştirler. Doğal olmadığı için 'sahte çuha çiçeği' de denir.

Primula cinsinin yurdumuzda doğal olarak, ikisi endemik olmak üzere 9 türü yetişir. Özellikle Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerimizde yaygındır. Bu nedenle çok fazla yöresl adlarla bilinirler. Çoban çiçeği, menekşe, tutya, bahar çiçeği, ayıkulağı, felçotu, mart çiçeği, menevşe, ayran çiçeği, kandıra otu, koyungözü, gıl... bunlardan bazılarıdır.

Primula'nın, Çin kültüründe önemli bir yeri vardır. Eski çağlardan beri tıbbi amaçlarla kullanılmıştır.

Çuha çiçeği, kışın ve erken ilkbahar da çiçek açar. Latince adı ilk, öncü anlamına gelir, cinsin baharda erken çiçek açtığını işaret eder. Eskiden 'evvelbahar çiçeği' denirmiş. Kültür türleri yaza kadar çiçek açar. Bazı türlerinin çiçekleri kokulu ve iki renklidir. Meyve kapsüldür, içinde çok fazla küçük tohum bulunur. Yapraklar tabanda rozet halindedir. Rizom ve saçak köklüdür.

Çuha çiçeği türlerine göre değişmekle beraber soğuk yerleri ve humusca zengin, nemli toprakları sever. Fazla sıcak ve direk göneşten olumsuz etkilenir.

Bazı primula türleri ( Primula vulgaris veya P. acaulis ) yurdumuzun kuzey kısımlarında ( Doğuanadolu ve Karadeniz bölgelerinde ) doğal olarak yetişmektedir. Primula veris ve Primula vulgaris türlerinden, katmerli ve ebruli çiçek açan hibrit ( melez ) türler ve çeşitler üretilmiştir.

Çuha çiçeği, şifalı bir bitkidir, kök ve kurumuş çiçeklerinden çay yapılır, tohumlarından bir çeşit yağ elde edilmektedir. Zehirsizdir, yapraklarından salata yapılır, çiçekleri ile pasta süslenir. Ancak, onbiray çiçeği zehirli olduğu için yenmez.
Çuha çiçeği, kolay yetişir ve fazla bakım istemez. Kökten ayırarak ve tohumdan üretilir.
Çuha çiçekleri ( Primula )