MAYMUN ÇIKMAZ AĞACI ( Ceiba )

Maymun çıkmaz ağacı ( Ceiba speciosa )

Halk arasında  maymun çıkmaz ağacı  denen Ceiba speciosa ( Eski adı Chorisia speciosa ), Ebegümecigiller ( Malvaceae ) familyasından, 20 m. kadar boylanan,  kışın yapraklarını döken gösterişli bir bitkidir. Gövdesi ve dalları yoğun ve sert dikenlerle kaplı olduğu için maymun çıkmaz ağacı denir. ( Otcul hayvanlardan korunmak için bu dikenler oluşmuştur )Türkçe literatürde adı daha çok 'floş ağacı" olarak geçer.  Ayrıca;  pamuk ağacı, kopak ağacı, ipek ağacı, ipek ipi ağacı, barınak ağacı, sığınak ağacı  gibi adlarla da tanınır. Anavatanı Güney Amerika'dır. ( Arjantin, Uruguay, Paraguay ve Brezilya ) Tropikal, subtropikal ve sıcak  iklimlerde yetişir. Baobab ağacı ile  akrabadır. Yurdumuzda doğal olarak yetişmez, egzotik bir bitkidir. ( Amerika ve Afrika 'da yetişen  17 türü vardır )

Ceiba ( İspanyolca ) dev ağaç anlamına gelmektedir. Hızlı büyür, gövdesi yaşlandıkca  kalınlaşarak şişe ağacına  ( baobab ) benzer.  Ağacın ters dönmüş gibi olması, yerli halk  tarafından 'sarhoş ağaç' olarak adlandırılmasına  neden olmuştur.  Sonbahar  ve kış aylarında, genellikle yaprakları  döküldükten sonra  çiçek açar. En güzel çiçek açan ağaçlar arasında gösterilir.    

Beyaz çiçekli maymun çıkmaz ağacı ( Ceiba insignis ) 

Gençken yeşil renkli olan gövdesi, yaşlanınca gri bir rek alır. Gövdesinde su depolar, bu nedenle kuraklığa dayanıklıdır. Yapraklar elsi, birleşik ve  5 - 7 yaprakcıklıdır.  

 

Pembe renkli, huni şeklinde, boğaza yakın kısımları sarımsı - beyaz olan çok gösterişli  çiçekler açar.    Ancak çiçekleri  kısa ömürlüdür ( bir günlük ). Çiçek açtıktan sonra oluşan armut şeklindeki tohum kapsüllerinin  çatlaması sonucu; içinde siyah tohumlar ve  beyaz renkli  ipliksi doku kabararak dalların uclarında  pamuk topları oluşturur bu nedenle bir adı da  'pamuk ağacı' dır.  Tekstil sektöründe ve sanayiinde dolgu malzemesi olarak kullanılır. Ayrıca tohumlarından yağ elde edilir. Zehirli bir bitkidir. 

Beyaz çiçekli maymun çıkmaz ağacı ( Ceiba insignis ) ve çiçeği 

Beyaz çiçekli maymun çıkmaz ağacı ya da Beyaz çiçekli  floş ağacı ( Ceiba insignis ): Ceiba speciosa'ya çok benzer, boğaz kısmı  altın rengindedir,  beyaz renkli çiçek açar.  Gövdesi  C.  speciosa'ya göre daha kısa ve  kalındır. Kuzey Peru  ve Güney Ekvador'da doğal olarak yetişir 

Maymun çıkmaz ağaçları ( ceiba )  tam güneşli yerleri ve geçirili nemli toprakları sever. Soğuğa fazla dayanıklı değildir, don olan yerler için uygun değildir. Akdeniz kıyılarında park, bahçe ve yol kenarlarına dikilir. Tohumdan üretilir.

Maymun çıkmaz ağacı ( Ceiba speciosa ) 

Bir adı da kopak ağacı olan maymun çıkmaz ağacı
Kaş / Antalya   

Kaynaklar: Vikipedi, Ana Britannica ve internet siteleri. 

YILAN BIÇAĞI ( Dracunculus vulgaris )

Yılan bıçağı bitkisi ( Dracunculus vulgaris )

Türkçe literatürde adı yılan bıçağı olan Dracunculus vulgaris (  Arum dracunculus ),  Araceae / yılanyastığıgiller  familyasının yılanbıçağı ( dracunculus ) cinsine bağlı, 1,5 metre  kadar boylanabilen, çok yıllık,  otsu bir bitkidir.  Balkanlar'da  ve Anadolu'da doğal olarak yetişir. Çiçekleri çok  kötü kokmasına karşı ilginç ve güzel  olduğu için, dünyayanın bir çok  ülkesinde  süs bitkisi olarak yetiştirilir. Cins adı ( dracunculus ),  latince küçük ejderha anlamına gelir. Bu nedenle dünyada dragon zambağı, ejderha arum,  ejder zambağı, Dragonarum gibi adlarla tanınır.    

Bitkinin çiçeği dışı yeşil içi mor renkli, değişime uğramış  yaprak ( brakte ) / kılıf ının içinde bulunur.  Erkek ve dişi üreme organları  tabanda,  çiçek odasında  gizlidir.  Burası bitkinin adeta kozmik odası gibidir  kolay girilip  çıkılmaz, bitki bona göre dizayin edilmiştir.  Arum türlerinde görülen bu tür çiçeklenmeye 'spodix' denir.

Üste erkek, altta ise dişi çiçeklerin oluşturduğu  zon / alan  yer alır.  Çiçek kurulunun  boyu 40 cm. bulabilir, çomak / mızrak  şeklinde olup  mor renklidir.   Boyu bitkinin yumrusuna göre  değişir, yılanı andır. Bikiye muhtemelen bu nedenle yılan bıçağı ya da yılan yastığı denir.  Bitki çiçeğini açarken bu kısım  kılıfından çıkarak etrafa  çürümüş et gibi  bir koku yayar. Bu sırada bitkinin  sıcaklığının da  18 dereceye kadar yükselir.  Bu esnada leş seven bazı sinekler ve böcekler  çiçek odasına girerek tozlaşmaya yardımcı olurlar.  Ancak çiçek odasının duvarları  yapışkan, çıkışı kısmı  dar olduğundan  çiçek  soluncaya kadar birkaç gün burada mecburi misafir olurlar ve bu esnada   bazıları ölür.  Ancak,  yılan biçağı bazı bitkiler gibi etçil değildir  ölmeyenler kurtulur.   

Yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris ) çiçeği    
( Siyah renkli olanlar ( üste )  erkek çiçek, beyaz renkli olanlar ( altta ) dişi çiçeklerdir.) 

 Tozlaşmadan sonra bitki uykuya çekilir, yaprakları sararıp kurur. Önce yeşil renkli olan üzümsü meyveler, olgunlaşınca  turuncu - kırmızı renge döner.  Bitkinin yaprakları da çiçeği gibi  güzel ve dekoratiftir.  Büyük, uzun saplı, parçalı ve  beyaz  desenlidir.   Bitki çiçeksiz  hali ilede  oldukca güzeldir.  

Yılan bıçağı  ( Dracunculus vulgaris )
Bitkisinin olgunlaşmış  meyveleri 

Ceset çiçeği ( Amorphophallus titanum )
Fotoğraf  Vikipedi 'Özgür Ansiklopedi' sayfasından alınmıştır.
Teşekkür ederim.  

Dünyanın en büyük  ve kötü kokulu çiçeği kabul edilen  ceset çiçeği ( Amorphophallus titanum  / Titan arum ), yılan bıçağı ile ayni  ( Araceae ) familyadandır ( üste ).   

Yılan bıçağı yurdumuzun Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde doğal olarak  yetişmektesir.  Güneşli ya da gölge yerleri, nemli, humus bakımından zengin, geçirgen toprakları sever. Soğuğa dayanıklıdır, ancak çok soğuk bölgelerde  yetiştirmek isteyenlerin yumrularını ( korm ) ilkbaharda dikmeleri  gerekir. Bu arada bitkiyi dikerken, çiçek açınca çok kötü koktuğu göz önünde bulundurulmalıdır.  Yılan bıçağı  ayni zamanda tıbbi bir bitkidir, eskiden beri halk arasında bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır. 

Bazı kaynaklarda yılanyastığı ( Araceae ) familyasına bağlı bitkilerin,  yapraklarının suda haşlanarak ve kurutularak  sebze olarak  yenebileceği  belirtilmektedir.  Ancak, yılanyastığı familyasından olan bütün bitkiler gibi yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris )  da  tahrişe ve zehirlenmeye neden olabilecek kalsiyum oksilant  kristalleri içerir, bu yüzden kullanırken  dikkatli olmak gerekir.    

Yılan bıçağı bitkisini uzun bir süredir tanıyorum, bahçemde var.  Bu nedenle tanıtırken daha çok kendi gözlemlerimden yararlandım. Bu nedenle sürçü lisan ettiysek affola. 

Gelin şimdi de, bu bitkinin hiç bir sitede  kolay kolay göremiyeceğiniz  fotoğraflarına  bir göz atalım. ( Fotoğrafın  üzerini tıklayarak izlemenizi tavsiye ederim. )

Yılan bıçağı bitkisi ( Dracunculus vulgaris )
 Genel görünümü. 

Yılan bıçağı bitkileri 
( Seferihisar / İzmir 

Yılan bıçağı bitkisi ( Dracunculus vulgaris )

Yılan bıçağı bitkisinin   gövdesi 

Yılan bıçağı bitkisi /  ( Dracunculus vulgaris )

Yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris )
bitkisinin  olgunlaşmamış meyveleri 

Yılan bıçağı bitkisinin olgunlaşmış meyveleri 

Bitkinin gizli olan çiçek odası.
Ben kozmik oda diyorum. Sizin için bir kapak açtım

Bitkinin çiçekleri, yeşil olan henüz çiçeğini açmamış. 
Bu arada şunu belirteyim her gövde de sadece bir çiçek açıyor. 

Yılan bıçağı çiçeği ( Dracunculus vulgaris ) 

Yılan bıçağı bitkisinin gizli olan çiçek odası 

Yılan bıçağı çiçeği ( Dracunculus vulgaris ) 

Yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris )  çiçeği 

Henüz yeni bitmiş   yılan bıçağı bitkisi
Henüz yapraklarında desen oluşmamış. 

Yılan biçağı ( Dracunculus vulgaris )  bitkisinin yaprağı.
Bitkinin  yapraklları  yeşil rekli olup  üzerinde beyaz desenler vardır.  

Yılan bıçağı bitkisi ve gövdesi 

Dracunculus vulgaris 

Kokuya aldanan karasinekler leşi aramaya başlıyorlar.
Başlarına gelecekten habersiz. 

Çiçek odasının girişi, 

Yılan bicağı ve 
çiçek odası ( şişkin kısım ). 

Çiçek açmış  yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris ) 

Yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris ) bitkisinin toprak altı kısmı
Bitki büyük yumruludur.  

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi 'Özgür Ansiklopedi'

JAPON KAVAĞI ( Kurrajong )

Japon kavağı ya da Kurrajong ağacı
( Brachychiton populneus )

Ülkemizde japon kavağı olarak bilinen 'Brachychiton populneus', kavak ( populus ) türü değildir kavak ağacına benzediği için bu ad verilmiştir.  Ebegümecigiller ( Malvaceae  familyasına mensuptur, herdem yeşil ve orta büyüklükte bir ağaçtır. Anavatanı Avustralya kıtasıdır. Dünyada genel olarak kurrajong  ( yerli kabilelerin verdiği ad ) olarak tanınmaktadır. Ilıman iklim görülen ülkelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. 

Brachychiton populneusun ( Sinonum: Sterculia diversifolia ) boyu 15 metreyi çapı ise 7 - 9 metreyi bulur, hızlı büyür. Gövdesi alt kısımda geniş bir şişeyi andırır. Yaprakları değişkendir, basit ya da loblu olur. İlkbaharda yoğun olarak çan şeklinde, kokusuz, yeşilimsi- krem renkli çiçek açar. Tohumlar ( 10 kadar ), kurutulmuş çiçek aranjmanlarında da  kullanılan siyah - kahverengi sert bir kapsül içinde bulunur.  

Japon kavağı ağacı çiçeği
( Brachychiton populneus )

Japon kavağı kurak yerlere uyum sağlamak için, köklerini su depo edilen bir yumrudan çıkartır.  Tohumları zehirsizdir, yenilir. Dalları bazı ökse otu türlerine konakcılık  yapar. Aborjinler ( Avustralya yerlileri ) tarafından tohumları kavrularak besin maddesi olarak tüketilir, kerestesinden; kalkan, kabuklarımdan ip yapmışlardır. Ayrıca köklerine  açtıkları bir delikten su ihtiyaçlarını karşılamışlar, kurak mevsimlerde  yapraklarını hayvanlar için besin kaynağı olarak kullanmışlardır.  

Japon kavağ ağacı meyveleri  

Japon kavağı, ılıman iklimlerde yetişir, güneşli ya da yarı gölge yerleri ve  geçirimli toprakları sever.  Suyu sever, buna karşı kuraklığa ve içinde su depo ettiğinden yangına karşı dayanıklıdır. Soğuğu sevmez ( - 5 dayanır ) yurdumuzun kıyı bölgeleri için uygundur.  

Japon kavağı ( B. populneus ), bahçecilikte kullanılmak için şişe ağacı ( Brachychiton rupestris ) ve alev ağacı ( Brachychiton acerifolius ) ile melezleşleştirilmiştirilerek yeni çeşitleri üretilmiştir. Bu nedenle 'Avustralya şişe ağacı' da denir.  Tohumla ve çelikle üretilir. 

Japon kavağı
( Brachychiton populneus )

Japon kavağı
( Brachychiton populneus )

Japon kavağı ağacı / Kurrajong
( Brachychiton populneus )

Japon kavağı ağacı  ( Brachychiton populneus )
Yaprağı

Japon kavağı
( Brachychiton populneus )

Japon kavağı ağacı ve çiçekleri
( Brachychiton populneus )

Yararlandığım Kaynaklar: Vikipedi, Türkiye'nin Bahçe Bitkileri ve Kent Çiçekleri 8 Prof. Dr. Ertan Tuzlacı )

BENİM ADIM KARAÇALI ( Paliurus spina - christi )

Karaçalı ( Paliurus spina - christi )
Salihli / Manisa

Ben kışın yapraklarımı  döken, 3 m. kadar büyüyen, sarı çiçekli ve sert dikenli bir çalıyım. Cehrigiller ( Rhamnaceae ) ailesine mensubum, botanik adım Paliurus spina - christi.  Doğal olarak Akdeniz havzası ve Asya kıtasında yayılış göstermekteyim. Ilıman iklimlerde yetişirim, güneşli yerleri ve geçirimli toprakları severim, kuraklığa ve  -15 derece soğuğa dayanabilirım. Yurdumuzun hemen hemen bütün bölgelerinde bana rastlıyabilirsiniz. Ayrıca park ve bahçelerde çit ve süs bitkisi olarak da yetiştirilirim. Ancak dikanlı olduğum için, beni uygun yerlere dikmenizi tavsiye ederim. Halk arasında çaltı, karadiken, çeşmezen, avanaktamisi, sincan dikeni, isadikeni gibi yöresel isimlerle de bilinirim. 

Cins adım eski Yunanca'da  idrar söktürücü demektir. Eski çağlardan beri idrar artıcı ve taş düşürücü olarak kullanılmaktayım. Ayrıca eskiden yılan ve akrep sokmasına karşı da  kullanılırdım. Tür adım İsa'nın dikeni anlamına gelir. İsa'nın çarmıha gerilmeden önce, başına benim dikenlerimi  sardığı rivayet edilir. ( Bazı kaynaklarda bu bitkinin sütleğengiller familyasından, botanik adı Euphorbia milli olan  'Dikenler tacı' olabileceği belirtilir ).  

Karaçalı / çiçek  ( Paliurus spina - christi )

İlkbaharda, arıların çok sevdiği yıldız şekline yeşilimsi sarı renkli çiçekler açarım.  Önce yeşil olan meyvelerim olgunlaşınca kahverengine döner, disk şeklindedir. Küre şeklindeki tohumumun etrafında  2 -3 cm. çapında yassı bir kanat bulunur. Kakırdak adı verilen tohumum çiğ ya da kurutularak yenir.  Yapraklarım oval, parlak ve yeşil renklidir. Meyvelerim kahverengine dönerek, yapraklarım döküldükten sonra da dalımda durur.  Adıma, meyvelerimin renginden ya da kabuklarından dolayı karaçalı denmiş olabilir.   

Yursumuzda doğal olarak yetişen ve kültür olarak da yetiştirilen  hünnap ( Zizyphus jujuba ) ile ayni familyadanım.  Son yıllarda orman köylülerine ek bir kazanç sağlamak amacı ile, hünnap aşılanmakta anaç olarak kullanılmaya başlandım.  Ayrıca dere yataklaının ıslahında kullanılırım. 

Tohumla, çelikle ve köklerimden çıkan sürgünlerle üretilirim.  

Karaçalı / meyve  ( Paliurus spina - christi )
Seferihisar / İzmir. 

Karaçalı  ( Paliurus spina - christi ) ve çiçeği

Karaçalı / çiçek ( Paliurus spina - christi )
Giresun Kalesi

Karaçalı ( Paliurus spina - christi )
Giresun Kalesi

Karaçalı ağacı / çalısı,  genel  görünümü
( Salihli / Manisa )

 Kaynaklar: Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Ersin Yücel ), Türkiye'nin Bütün Ağaçları Ve Çalıları ( Ünal Akkemik ), Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu, kocaelibitkileri. com sitesi, Vikipedi 

AYNISEFA ÇİÇEĞİ ( Calendula )

 

Aynısefa bitkinin genel görünümü ve tekrar  çiçek açan çiçekleri. 
( Calendula officinalis )  

Aynısafa,  sarı çiçekli otsu bir bitkidir. Papatyagiller ( Asteraceae ) ailesinin 'calendula' cinsine mensuptur,  dünyada  kalendula ( calendula ) olarak bilinir.  Anavatanı bilinmemektedir, Avrupa'nın bazı kısımlarında doğal olarak  yetişmektedir.  Tıbbi bir bitkidir, eski çağlardan  beri yurdumuzda ve bazı ülkelerde ( Mısır )  yetiştirilmektedir. Çiçekleri turuncu renkli olduğu için, portakal nergisi  de denir ancak nergis ( narcissus ) türü  değildir. Uygun koşullarda devamlı  çiçek açmaktadır.  Gece ve yağmurlu havalarda çiçekleri kapanır ve  keskin kokuludur.  Yurdumuzda kalendula, altuncuk, altıncık, şamdan çiçeği kandil çiçeği,  portakal nergisi, ölü çiçeği ve  susi  gibi adlarla da bilinmektedir. 

Aynısefa çiçeği ( Calendula officinalis )

 Cins adı ( calendula ),  latince 'ayın ilk günü' anlamına gelmektedir. Tür adı olan officinalis  'tıbbi' bir bitki olduğunu işaret eder.

Yurdumuzda ikisi doğal olmak üzere üç  türü yetişmektedir. Bunlardan, Türkçe literatürde ki adı  Portakan nergisi olan  Calendula arvensis,  istilacı kabul edilen  bir ottur.   

Aynisefa, eski çağlardan  beri çeşitli hastalıkların tedavisinde, yiyecek olarak ve kozmetik sanayinde kullanılmaktadır. 

Özellikle cilt bakımında. deri hastalıklarının tedavisinde, kesik ve yaraların iyileştirilmesinde, ağrı kesici olarak  kullanılmaktadır. Kansere karşı en etkili bitkilerden biri olarak gösterilmektedir.

Çiçekleri ve yaprağı yiyecek olarak kullanılır, salatalara katılır, pasta süslenir.  Yapraklarından elde edilen boya ( sarı )  safran yerine, çiçeklerinden elde edilen boya ise;  gıda maddelerinin  renklendirilmesinde boya maddesi olarak kullanılmaktadır.   Tohumları yağ bakımından zengindir, kozmetik  sanayinde, krem, sabun  ve  parfüm yapımında  kullanılır. Haşarat kovucudur.  

Aynısefa / Kalendula ( Calendula officinalis )

Populer bir süs bitkisidir, yarı katmerli, katmerli çiçek açan  çok fazla kültür çeşidi vardır. İklim koşullarının elverişli olduğu yerlerde kışın da çiçek açar. Bahçe ve parklarda daha çok  yetiştirilir. Saksıda da yetişir. Fazla bakım istemez.

Aynısefa çiçeği tohumu 
( Calendula officinalis )

Aynısefa, güneşli, yarı gölge  yerlerde  ve geçirgen, verimli,  nemli  toprakları sever. Dondan etkilenir Tohumdan  ürer, hatta  dökülen tohumlarından kendiliğinden biter. Başta  Mısır olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde ve  yurdumuzda tarımı yapılmaktadır.  

Aynısefa, çiçeği çiçek açtı   ( Calendula officinalis ).
( Alttan görünüşü )

                                                    Çiçek içinde çiçek !

 Aynısefa, ayni zamanda ilginç ve tuhaf  bir bitkidir.  Yukarıda da  belirttiğim gibi yağmur yağacağı gün sabahleyin çiçeklerini açmaz.  Benim anlatmak istediğim ise başka bir tuhaflık.   Bu yıl bahçemdeki bazı aynısefalar çiçek açtıktan sonra oluşan tohumları ( bitki üzerinde )  yeniden çimlenerek tekrar çiçek açtılar. Yani çiçek tekrar  çiçek açtı. Çiçek içinde çiçek. 

Çiçeği çiçek açan aynısefa bitkisi. .
( Üsten görünüşü )

Aynısefa tohumları çiçek üzerinde çimlenerek  tekrar çiçek açtı.  

Tekrar  çiçek açan aynısefa çiçekleri 

Tuhaf bir durum, aynısefa çiçeği  çiçek açtı.  

 Çiçek çiçek açarsa ( Aynısefa ) 

Aynısefa, çiçeklerini  gece ve yağmurlu havalarda  kapatmaktadır. 

Aynısefa meyvesi  ( Calendula officinalis ) 

Portakal nergisi ( Calendula arvensis )
Yurdumuzda doğal olarak yetişmektedir. 

Portakal nergisi ( Calendula arvensis )
Yurdumuzda doğal olarak yetişen bir türdür.   

Aynısafa çiçeği / Kalendula
( Calendula officinalis )

Aynısafa çiçeği
( Calendula officinalis )

Kaynaklar: Wikipedia. Bitkilerin Gizli Dünyası ( H. Kemal Çağın ).