12 Mart 2010

ÜZÜM ASMASI ( Vitis )

Terasımdaki beyaz üzüm asması / razakı
( Vitis vinifera )
Üzüm asması,  asmagiller  ( vitaceae  ) familyasının  vitis cinsini oluşturan bitkilere denir. Kışın yaprağını döken, çok yıllık, sarılıcı, tırmanıcı ve ağaçsı  gövdeli çalılardır.  Bahçesine bağ meyvesine üzüm denir.  Dünyada kültürü yapılan en eski meyvelerden biridir. Tarihi M.Ö: 5000 yıllarına dayanmaktadır. Onbeşbin çeşidi olduğu sanılmaktadır.  Anavatanı Anadolu ve Kafkaslardır. Kültür türleri, bütün dünyaya Anadolu'dan yayılmıştır. ( Kaynak; Vikipedi ). 

Doğal olarak yetişen türüne yabani üzüm asmasına veya deli asma  ( Vitis sylvestris ) denir. Kültür olarak olarak yetiştirilenlerin ( Vitis vinifera ) çok fazla çeşidi vardır. Meyveleri salkım halinde tatlı, yeşil, sarı, kırmızı / pembe ya da siyah olur: Karadeniz bölgesinde kokulu üzüm ( Vinis labrusca ) yetiştirilir.
Pembe üzüm ( Vitis vinifera )
Üzüm, dünya'da en çok yetiştirilen ve tüketilen meyvelerden biridir, sanayide de kullanılmaktadır. Türkiye üzüm üretiminde dünyanın sayılı ülkelerinden biridir, başta Ege olmak üzere bütün bölgelerimizde yetiştirilmektedir.
Ülkemizde 1256 üzüm çeşidi tespit edilmiştir. Çekirdeksiz üzüm ( sultaniye),  dünyada en çok Ege Bölgemizde yetiştirilir ve kurutularak ihraç edilir: 
Üzüm, yaş ve kuru olarak yendiği gibi suyundan pekmez, şarap, sirke, alkol, meyve suyu yapılır, yaprağından ise sarma yapılmaktadır. Üzüm, antioksidan etkisi olan bir meyvedir. Siyah üzüm bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.
Üzüm, erselik bir bitkidir yani erkek ve dişi üreme organı
 ayni çiçek üzerinde bulunur.
Üzüm, ılıman iklim iklimlerde ve güneşli ya da  yarı gölge yerlerde yetişir. Humusça zengin, geçirimli toprakları  sever.
Üzüm asmasının  üretilmesi kolaydır, daha çok çubuk denilen çelikle üretilmektedir.
Üzüm, bir çok meyveye göre daha çok bakım istemektedir. Bu nedenle, 'Bağcının makası daima elinde olmalıdır' denir.
Üzüm bağı / sonbahar ( Seferihisar / İzmir )
Anadolu'da eski çağlardan beri üzümün yetiştirilmesi, kültür hayatımıza da girmesine neden olmuştur. Üzümle ilgili bazı atasözlerimiz şöyledir.

-Bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun.
-Üzüm üzüme baka baka kararır.
-Üzüm üzüm iki gözüm.
-Üzümü ye bağını sorma.
-Yol üstünde bağı olanın başı dertten kurtulmaz.

Üzüm çeşitleri
Üzüm üzüme baka baka kararır !
( Kokulu üzüm - Vitis labrusca )
Üzüm, en eski meyvelerden biridir

Üzüm salkımı 

Sultaniye üzüm ( Vitis vinifera )
Çekirdeksiz-kurutmalık ve sofralık üzüm 
Sultaniye üzüm (kurutmalık ve sofralık )
Kıbrıs üzümü ( sofralık ) 
Razakı ( sofralık ) 
Razakı üzüm 
Kokulu üzüm  'izabella' ( Vitis labrusca ), Sofralık ve pekmezlik 
Üzüm çiçeği ( Kültür çeşitlerinde, erkek ve dişi organ aynı çiçekte bulunur, erseliktir.)

9 Mart 2010

ERİK AĞACI ( Prunus )

Erik ağacı ( Prunus x domestica )
Erik, gülgiller ( Rosaceae ) familyasından, 15 m kadar boylanabilen, kışın yaprağını döken, beyaz çiçekli bir ağaç cinsidir.  Ilıman iklimlerde yetişir.  
Kültür olarak yetiştirilen erik çeşitleri, Prunus x domestica ( Sinonimi: Prunus communis ) türünün kültüre alınmış varyeteleridir ( çeşidi ).  Seyrek dallı ve yuvarlak tepelidir, mart- nisan  aylarında yaprak açmadan önce  beyaz renkli çiçek açar.   
Anavatanı Türkiye ve Kafkaslardır. Melez bir türdür. Dünyada 2000, Türkiye'de ise 200 kadar çeşidi bulunmaktadır. Bütün dünyaya göçler ve savaşlar nedeni ile yayılmıştır. Yurdumuzun hemen hemen bütün bölgelerinde yetiştirilmektedir. Ancak bütün erikler ayni türden değildir. Yurdumuzda doğal olarak dört türü  yetişmektedir.
1 - Dağ eriği ( Prunus  cocomillia )
2 - Yunus eriği ( Prunus divaricata )
3 - Çakal eriği ( Prunus spinosa )
4 - Erik ( Prunus  x domestica ) 
Erik ağacı çiçeği ( Yakın çekim )
Prunus x domestica
 
Erik meyvesi,  renk, şekil ve tat bakımından çok farklıdır, değişik zamanlarda olgunlaşırlar. Tek bir çekirdeği olur. Taze ve kurutularak yenir, ayrıca reçeli ve pestili de yapılmaktadır.
Doğada yabani olarak yetişen  erik türlerinin  ağaçları genellikle dikenli olur. Bazı erik türleri ise, park, bahçe ve yol kenarlarında  süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Erik, güneşli yerlerde ve ılıman iklimlerde yetişir. Verimli, derin,  geçirimli ve kireçli toprakları sever. Tohumla, çelikle ve aşı  ile üretilir.
                                                                 BAZI  ERİK TÜRLERİ 
Çakal erişi ( Prumus spinosa )
Bir adı da güvem olan çakal erişi ( Prumus spinosa )
- Çakal eriği ( Prumus spinosa ):  Kışın yaprağını döken, soğuğa ve sıcağa dayanıklı dikenli bir çalı ya da ağaçtır. Yurdumuzda doğal olarak yetişmektedir.
Süs eriği / Kırmızı yapraklı erik ( Prunus cerasifera ) 
Kırmızı yapraklı erik ( Prunus cerasifera 'Pissardii' )
- Süs eriği / Kırmızı yapraklı erik ( Prumus cerasifera 'Pissardii' ):  Park, bahçe ve yol kenarlarında, süs bitkisi olarak yetiştirilen  kırmızı yapraklı  bir çalı veya ağaçtır. Mart - nisan aylarında çiçek açar. Anavatanı Asya kıtasıdır.
 Yunus eriği
( Prunus divaricata subsp.divaricata  )
 
Bir çeşit yaban eriği 
- Yunus  eriği  ( Prunus divaricata ) : Kışın yaprağını döken, çalı veya ağaç formunda bitkilerdir. Dikenli veya dikensiz olabilirler. Meyveleri yenilebilir.  Çok sayıda çeşidi vardır ( Yaban eriği, Yunus eriği, Alça, Alsa, Mamık gibi ). 
Kültür Erikleri ( Bahçemden ):
Erik ( Prunus x domestica )
Papaz eriği ( Prunus x domestica ) 
Erik  / İtalyan eriği  
Formosa eriği
 ( Prunus x domestica ) 
Erik / Japon eriği 
( Prunus x domestica )
 
Erik ağacı / çiçeği
( Prunus x domestica )
 
Kaynaklar: Türkiye'nin Ağaçları  ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ) Wikipedia 

( Bu yayın 01. 03. 2025 tarihinde güncellenmiştir. )

2 Mart 2010

BAHAR VE KIR PAPATYALARI


Baharın sembolü kır papatyaları
Baharla özdeşleşmiş bir çiçektir kır papatyaları,kışın bittiğini, doğanın tekrar uyandığını ilk önce onlar bize müjdelerler.Kırlar bir başka güzel olur o zaman, koşmak,oynamak gelir içimizden,sevdiklerimize papatya toplarız. Sonbaharda oluşan hüzün ve ölüm duyguları papatyaların açmasıyla  yerini sevgiye,yaşama sevincine bırakır..Velhasıl sonbahar için sararan bir yaprak neyse ilkbahar içinde papatyalar odur
.
Bu nedenle şairler  ilkbaharla ilgili yazdıkları şiirlerinde en çok papatyalara yer vermişlerdir. Hakkın da en çok şiir yazılmış çiçeklerden birisidir kır papatyaları.


Şair Ali Aykar'ın baharı ' Papatya Mevsimi ' olarak olarak nitelediği şiirde bunlardan birisidir.Bu güzel şiir için kendilerine teşekkür ederiz.

PAPATYA MEVSİMİ

Mevsim papatya mevsimi
Gözlerimde yeşilim bin bir tonu
Okşar yaprağı
Okşar toprağı
Dağ taş,kurt kuş duyar sesimi
Koklar nefesimi...

Divane gönül sevda yorgunu
Yemiş bir Papatya vurgunu...

Mevsim papatya mevsimi
Yatağım çayır çimen
Titrer üstümde telli kavak
Salınır tarlada başak
Papatya delisiyim ben
Bahar yelleri esti mi

Divane gönül sevda yorgunu
Yemiş bir papatya vurgunu.
                                         Ali AYKAR