KINA ÇİÇEĞİ ( İmpatiens Balsamina )

Kına çiçeği ( İmpatiens balsamina ) 

Kına çiçeğinden söz etmeden önce,  kısaca kına hakkında bilgi vermek istiyorum.

Kültürümüzde de önemli yeri olan kına, bir çeşit  boya maddesidir. Sıcak iklimlerde yetişen bazı çalı türü bitkilerin ( Lawsonia inermis, Lawsonia  alba  ) yapraklarından elde edilmektedir.  Güzel kokuludur, saç ve elleri boyamakta kullanılır.  Eskiden kınanın  evlenecek çiftleri kötülüklerden koruyacağına inanıldığı için,  düğünlerde  kına geceleri düzenlenmektedir.  Kına yakmak, adak atandığını göstermektedir. Bu nedenle kurbanlık koyunlara, askere gidecek gençlerin başına kına yakılır.

Taşlar üzerinde oluşan  bazı liken türlerine ise  'taş kınası' denir.

Kına çiçeği meyveleri (Tohum kapsülleri)

Gelelim kına çiçeğine. Bilimsel adı İmpatiens balsamina olan kına çiçeği, balsaminaceae ( kınaçiçeğigiller ) familyasından, tek yıllık ve otsu bir bitki türüdür. Ana vatanı Asya kıtasıdır ( Hindistan ). Süs bitkisi olarak yetiştirildiği bazı ülkelerde doğallaşmıştır. Kırmızı, pembe, beyaz ve mor renklerde, güzel koklu, demet halinde,  yalınkat ve katmerli çiçek açan çok fazla çeşidi vardır.  Çiçeklerinden edilen boya tırnak boyamada ( oje )  kullanılır. Bu nedenle  adına  kına çiçeği denir.   Çiçeleri, tohumları  ve taze yaprakları yenebilir.  Ayni zamanda halk tıbbında kullanılır. 

Kına çiçeğine bazı yörelerde;  'Camgüzeli', 'Çitkınası', 'Gelin mumu' da denmektedir ( Türkiye Bitkileri Sözlüğü - Ertan Tuzlacı ). Kına çiçeği, kapsül içinde bulunan tohumlarını dokunulduğunda etrafa fırlatan bir mekanizma oluşturmuştur. Bu nedenle bu çiçeğe değişik  ülkelerde, 'Dokunma bana'  anlamına   gelen benzer adlar verilmiştir. Cins adı sabırsıs anlamına gelir, bu nedenle 'sabırsızotu' da  denir. Sulu bir gövdeli ve etli yapraklıdır. Daha çok bahçe çiçeği olarak yetiştirilir. 

Kına çiçeği fazla sıcaktan hoşlanmaz,  ilkbahar ve sonbaharda çiçek açar. Güneşli yerleri ve humusça zengin, geçirimli, nemli toprakları  sever. Susuz kaldığında hemen tepki verir ve boynu bükülür. Ancak çok fazla sulama bitkinin köklerini çürütür.

Kına çiçeği eskiden beri bahçelerde yetiştirilmektedir. Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez.  Tohumdan ve gövde  çeliği ile  üretilir. Çoğu zaman dökülen tohumlarından kendiliğinden  biter. 

Değişik renkli  bodur kına çiçekleri

Kına çiçeği ( İmpatiens balsamina )

                                                               İmpatiens  Türleri

- Yabani kına çiçeği ( İmpatiens noli - tangere ):  Yurdumuzda doğal olarak yetişen, sarı çiçekli bir bitkidir. Bir adı da dokunmabana dır. 

- Camgüzeli ( İmpatiens walleriana ): Kına çiçeği ile yakın akraba olan populer  bir süs bitkisidir.

- Keşmir kına çiçeği veya fakir orkidesi ( İmpatiens balfourii ): Yurdumuzda süs bitkisi olarak yetiştirilen tek yıllık, otsu bir bitkidir. 

- Yeni gine çiçeği ( İmpatiens hawkeri ): Melez bir süs bitkisidir.( Mavi yazıyı tıklıyarak bu çiçeği tanıyabilirsiniz ) 

Yeni gine çiçeği ( İmpatiens hawkeri )

Keşmir kına çiçeği ( İmpatiens balfourii )
Bir adı da fakir orkidesidir. 

Yabani kına çiçeği ( İmpatiens  noli - tangere )
Karadeniz bölgemizde, dere kıyılarında doğal olarak yetişen bir bitkidir.

Camgüzeli çiçeği  ( İmpatiens walleriana )

Camgüzeli çiçeği  ( İmpatiens walleriana ) 

Camgüzeli  çiçeği / katmerli  ( İmpatiens wallerina )