29 Mayıs 2013

KIRMIZI SESBANYA ( Sesbania punicea )

Geçen yıl pembe çiçekli yalancı akasya diye  diktiğim
kırmızı sesbanya ( Sesbania punicea )
Bilimsel adı 'Sesbania punicea' olan Kırmızı sesbanya baklagiller ( Fabaceae ) familyasının sesbanya cinsinden,  çalı-ağaç formlu ve kırmızı  çiçekli  bir süs bitkisidir.   Anavatanı Güney Amerika'dır ( Arjantin, Paraguay, Uruguay ), ancak süs bitkisi olduğu için dünyanın bir çok yerine yayılmıştır. İngilizce adı çıngıraklı kutu demektir.  Genel olarak subtropikal iklimlerde yetişmekte olup soğuğa kısmen dayanıklıdır. Suyu çok sever. 
Kırmızı sesbanya ile karıştırılan pembe çiçekli yalancı akasya
( Robinia hispida )

Benim bu bitkiyle tanışmam ise tamamen tesadüfen oldu. Geçen yıl  pembe çiçekli yalancı akasya fidanı ( Robinia hispida ) diye satın almıştım, 20 cm boyunda  küçük bir çalıydı.   Diktikten sonra hızlı  bir şekilde büyüdü ve  turuncu renkli  çiçekler açmaya başladı. Araştırdığım zaman  kırmızı sesbanya ( Sesbania punicea ) olduğunu öğrendim. Yurdumuzda çok fazla tanınmayan, bu nedenle pembe çiçekli yalancı akasya  ile karıştırılan bu bitki hakkında edindiğim bilgiler ve izlenimler şöyle.  
Kırmızı sesbanya, kışın kısmen yapraklarını döken küçük  bir ağaç, yalancı akasyaya ( robinia ) türlerine çok  benziyor, bileşik yapraklı,  ancak dikensiz.  Sıcak, güneşli yerleri ve nemli ( bataklık )  toprakları sevdiği belirtiliyor.  İlkbahardan itiberen yoğun bir şekilde açmaya başladığı salkım halinde turuncu renkli, kokusuz çiçeklerini daha sonra bol tohumlu bakla şeklindeki meyvelere bırakıyor.  Kırmızı sesbanya, her şeyi ile çok zehirli bir bitki. Bu nedenle budama yapılırken, meyve ve çiçekleri koparılırken çıplak elle tutulmaması  gerekmektedir.

Akarsu kıyılarını ve bataklık yerleri çok seven kırmızı sesbanya, suda yüzebilen kanatlı tohumları vasıtasıyla hızla çevreye yayılarak çoğaldığı ve yerli bitkileri yok ettiği belirtilmektedir.  Bu nedenle bazı ülkelerde istilacı ve zararlı otlar arasında gösterilmiştir.  Ayrıca, her biri binlerce tohum verebilen  bu ağaçların  meyvelerini yiyen balık ve diğer yabani hayvanlar,  bu  yüzden  zehirlenerek öldüyormuş. 
Kırmızı sesbanya çiçeği
Kırmızı sesbanya ( Sesbania punicea ) çok zehirli ve istilacı bir bitki olması nedeniyle ( Zararlı ve istilacı bitki ), bazı ülkeler  yayılmasını engellemeye çalışrken, bazı ülkeler ise ülkelerine sokulmasını yasaklamıştır.

Ülkemizde ise; kırmızı sesbanya  güzel çiçekleri  olduğu  için aranan, pahalı bir süs bitkisi olarak karşımıza çıkıyor.  Bu bitki hakkında  yapılmış ciddi bir araştırmaya / makaleye  ve uyarıya  rastlamadım ( ya da ben rastlamadım ).  Çok zehirli ve istilacı olduğu söylenen bu bitkinin bir an önce  her yerde serbestce  satılması ve kontrolsüz bir şekilde yetiştirilmesi  önlenmelidir. 

Kırmızı sesbanya, çoçukların kolay ulaşacağı, oyun oynadığı yerlere  dikilmemelidir. Baklalarını ( tohum kesesi )  olgunlaşmadan önce kopararak,  tohumlarının etrafa  yayılmasını önlemeliyiz. Ağaçların üzerine zehirli olduğunu belirten  bir tabela  koymalıyız.

Kırmızı sesbanya tohumla ve çelikle üretilmektedir.
Kırmızı sesbanya çiçeği ve tohum kılıfları.( bakla )
Olgunlaşmış kırmızı sesbanya meyvesi ve tohumu.
Kırmızı sesbanya ağacı
Kırmızı sesbanya ( Sesbania punicea ) 
Kaynaklar: Wikipedia 

13 Mayıs 2013

ZAKKUM CEHENNEM AĞACI DEĞİL BARIŞ ÇİÇEĞİ OLMALI

Zakkum ağacı  ( Nerium oleander )
Zakkum cehennem ağacı değil barış çiçeği olmalı. 
Zakkum, tarihin her döneminde adından söz ettirmiş, efsanelere ve dini kitaplara konu olmuş bir bitkidir. Peki, bu bitkiyi bu kadar önemli yapan, onu her dönemde popüler kılan nedir?  Başka bir ifade ile zakkum Akdeniz havzasında değil de başka bir coğrafyada yetişmiş olsaydı, bu kadar  adından söz edilirmiy di?
İlk uygarlıkların Akdeniz çevresinde kurulmuş olması, tek ve çok tanrılı dinlerin bu coğrafyada ortaya çıkmış olması, zeytin gibi zakkumu da önemli bir bitki yapmıştır. 

Bahçemin hemen her  tarafında pıtrak gibi  bitmesi (sökmesem her yer zakkum olacak ), benim bu bitkiyi daha yakından   tanımama vesile oldu, Meğer,  zakkum çok önemli bir ağaçmış da benim haberim yokmuş.

Zakkumgiller ( Apocynaceae )  familyasının örnek bitkisi  olan zakkum ( Nerium oleander ), yaz kış yapraklarını dökmeyen, kuraklığa dayanıklı bir ağaçtır. Halk arasın da  zıkkım, ağu  da denir.
Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde doğal olarak yetişir ve  yaz boyu açtığı güzel çiçekleri ile dikkat çeker. Kuraklığa dayanaklı olması, fazla bakım istememesi ve değişik renklerde çok güzel çiçekler açması nedenleri ile de   park, bahçe ve yol boylarına en çok dikilen ağaçlardan  biri haline getirmiştir.
Zakkumun her yerde  bitmesi ise; tohumlarının tüylü olması nedeniyle  rüzgarla her yere kolayca taşınmasındandır.
Zakkumun önemli  bir özelliği de her şeyi ile çok zehirli olmasıdır.

Ancak zakkumu asıl popüler kılan ise; sosyal ve kültürel alanda ona verilen rolden ileri gelmektedir. Bazı toplumlar zakkumu ilahlaştırıp kutsal sayarken, İslamiyete göre ise  'cehennem ağacı' olarak tasvir edilmiştir. Günümüzde ise kanser  ilacı  olabileceği   ileri sürülmüştür. Velhasıl,  zakkum ağacı eski çağlardan beri her zaman, bir şekilde gündemde olmuştur.

Yunan mitolojisine gör ise;  Leonder adlı bir genç her gece denize açılır ve karşı kıyıdaki sevgilisi ile buluşurmuş. Bir gece aniden çıkan fırtına, bu defa  Leonder'in cansız vücudunu kumsala taşır. Sevgilisi topladığı zakkum çiçeklerini Leonder'in üzerine örter. O günden sonra da bu çiçek deniz kıyılarını süslemeye başlar. Zakkumun latince adı olan  oleander'ın  bu gencin adından geldiği söylenir.

 Avrupa'da,  özellikle Romalılar döneminde bahçelere süs bitkisi olarak en çok zakkum dikilmiştir. Sütün başlıklarında, tablolarda zakkum çiçeği motifleri kullanılmıştır.
Hindistan'da ise 'kaner' adı verilen zakkum kutsal sayılıp tanrı Şiva'yı temsil etmektedir. Yahudiler tarafından kutsal sayılan üç ağaçtan biri de zakkum'dur.
Zakkum çiçeği için,  Amerika Birleşik Devleti'nin  Teksas eyaletinin Galveston kentinde her yıl uluslararası bir festival yapılmaktadır.http://www.denizce.com/zakkum.asp

Yahudiler tarafından kutsal sayılan zakkum ağacı, Kuran da cehennem ağacı  olarak tasvir edilir. .http://tr.wikipedia.org/wiki/Zakkum_(a%C4%9Fa%C3%A7)
Aynı coğrafyayı paylaşan bu  toplumların zakkum ağacı  hakkında farklı şeylere inanmaları; tarih boyunca  aralarındaki husumetten, düşmanlıktan  kaynaklanmış olabilir.  
Artık,  bu iki toplum arasında  barış olmalıdır. Zakkum da cehennem ağacı değil, bu  barış ve dostluğun sembolü sayılmalıdır.
Zakkum çiçekleri ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )
Kaynaklar: Vikipedi ve İnternet siteleri