 |
| Adi leylak ( Syringa vulgaris ) |
Günümüzde ithal ve melez bitkilerin her gün biraz daha artmasıyla beraber, bazı geleneksel çiçeklerimiz artık eskisi kadar fazla yetiştirilmiyor, hatta bazıları neredeyse unutulmuş gibi. Ama yaşınız benim gibi ilerlemiş sonbaharınızı yaşıyorsanız, sokaklardan geçerken yine de gözleriniz çocukluktan tanıdığınız bazı çiçekleri arıyor. Leylak da bunlardan biri. Gerçi bu çiçek günümüzde de çok yetiştiriliyor ve popüler ama, şimdikilerin çoğu doğal değil. Günümüzde yetiştirilen leylak çiçeklerin çoğu melez ve bunların kültür formları. Nitekim, leylak çiçeğinin 800 kadar bahçe formu olduğu belirtiliyor. Bunların çiçekleri ( beyaz, sarı, pembe, kırmızı, ebruli renkli, yalınkat ve katmerli ) çok gösterişli ama, çoğu ya hiç kokmuyor ya da az kokuyor.
Eskiden sadece adi leylak da denilen mor renkli ( Syringa vulgaris ) leylaklar vardı. Bu bitkiye 'adi leylak' denmesi ise; doğrusu beni rahatsız ediyor. Sanki bitkiye hakaret ediliyormuş gibi geliyor. Balkan Yarımadası'na özgü bir bitki olan 'Syringa vulgaris', çok eskilerden kültüre alınmış. Yurdumuzda da eskiden beri bahçelerde yetiştirilmiş, ancak doğal olarak yetişmiyor. Türkiye'de kaydı olan bir bitki değil.
Seferihisar'ın eski bir mahallesinde yarı yıkılmış, tek katlı bir eve rastlıyorum Bahçesinde ki leylak çiçek açmış, durup bir süre nostaljik yapıyorum. Giresun'da ortaokula giderken oturduğumuz Rum evinin bahçesinde leylak vardı, yine Giresun'da öğretmenlik yaparken oturduğumuz evin bahçesinde de leylak ağacı vardı. Bahar gelince çok güzel kokarlardı. O yıllar gözümün önünden bir film şeridi gibi geçiyor. Maalesef hayat çok kısa, zamanı çok iyi değerlendirmek lazım.
Leylak, fazla bakım istemeyen ve her yerde kolayca yetişen bir çiçek. Bu nedenle eskiden fakir insanların oturduğu mahallelerde daha çok yetiştirilmekteydi. Anlayacağınız, sardunya çiçeği gibi leylak da 'fakir çiçeği'. Günümüzde tek katlı, bahçeli evlerin yerini yüksek apartmanların alması ile bu çiçekler de artık eskisi gibi fazla yetiştirilmiyor. Yetiştirilenler ise melez ve kültür çeşitleri daha çok.
Neyse, sözü daha fazla uzatmadan, gelin bu rengi ve kokusu ile meşhur çiçeği daha yakından tanıyalım. Belki bir gün yetiştirmek istersiniz.
 |
| Beyaz çiçekli leylak ( Syringa vulgaris ) |
Botanik adı Syringa vulgaris olan leylak, zeytingiller ( Oleaceae ) familyasından, kışın yapraklarını döken bir çalı ya da 3 m kadar boylanan küçük bir ağaçtır. Çiçekleri ve kokusu nedeniyle bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Anavatanı Balkanlar ve Uzak Doğu Asya'dır. Yurdumuzda doğal olarak yetişmez, ancak çok eskiden beri bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Soğuğa ( - 15 ) ve kuraklığa dayanıklıdır. Bu nedenle, yurdumuzun hemen hemen çoğu bölgesinde rahatlıkla yetiştirilmektedir. Ancak çok sıcak yerleri pek sevmez.
Leylak çiçeğinin kendine has, eflatun - mor bir rengi vardır. 'Leylak rengi' adını bu çiçekten almıştır, kokusu da en az çiçeği kadar ünlüdür. Parfüm, kozmetik ve sabun sanayinde kullanılmaktadır. Ayrıca çiçekleri uzun ömürlü olduğu için kesme çiçek olarak da kullanılır.
Leylak, ilkbaharda dalların uç kısmında boyu 20 cm bulan bileşik bir salkım halinde çiçekler açar. Meyve çok tohumlu bir kapsülden oluşur. Yaprakları sivri uçlu ve kalp şeklindedir.
Leylak ( syringa ) cinsinin bütün dünyada 20 kadar türü bulunmaktadır. Kesik yapraklı leylak ( Syringa x laciniata ), Fars leylağı ( Syringa x persica ), Çin leylağı ( Syringa x chinsis ) gibi, süs bitkisi olarak yetiştirilen melez türleri vardır.
Cins adı ( syringa ) eski Yunanca tüp, tür adı ( vulgaris ) ise sıradan anlamına gelmektedir.
Leylak, güneşli ve yarı gölge yerlerde ve ılıman ıklimlerde yetişmektedir. Toprak bakımından pek seçici olmamakla birlikte, kireçli, verimli ve hafif nemli toprakları sever. Bol çiçek vermesi için, çiçek açtıktan sonra, uç budaması yapılır. Geç budamalarda çiçek tomurcukları kesileceği için o yıl çiçek açamaz. Mutlaka çiçeklerini açtıktan hemen sonra budama yapmak gerekir.
Leylak üretilmesi çok kolay bir çiçektir, kökten verdiği piçlerden daha çok üretilir. Ayrıca çelikle, aşı ile ( kurtbağrına aşılanır ), daldırma ile ve tohumdan da üretilir.
Şimdi de çiçeklerimize bir göz atalım. İyi seyirler.
 |
| Leylak çiçeği ( Syringa vulgaris ) |
 |
Beyaz renkli leylak çiçeği ( Syringa vulgaris )
|
 |
| Leylak çiçeği ( Syringa vulgaris ) |
 |
| Leylak çiçeği ( Syringa vulgaris ) |
 |
| Leylak çiçekleri, Seferihisar / İzmir. |
 |
| Leylak çiçeği ( Seferihisar / İzmir ) |
 |
| Katmerli beyaz renkli leylak çiçeği |
 |
| Katmerli pembe renkli leylak çiçeği |
Kaynaklar: Sevgili bahçem ( Nejat Ebcioğlu ). Bahçem ve Ben ( Gülnar Önay ). Ağaçlar ve çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ).
