 |
Peygamber çiçekleri / kültür
( Centaurea cyanus ya da Cyanus segetum ) |
Dar anlamda, papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, tek yıllık, mavi çiçekli ve otsu bir bitki olan Cyanus segetum'a ( Eski adı Centaurea cyanus ) peygamber çiçeği denir. Mavi kantarun, Gökbaş, Gelintacı gibi adlarla da bilinir. Geniş anlamda ise; Centaurea ve bazı Cyanus türlerine verilen ortak bir addır.
Petgamber çiçeği ( Cyanus segetum ), yurdumuzda kırlarda, tarlalarda doğal olarak yetişmektedir. Ayrıca bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Değişik renklerde ve şekillerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi üretilmiştir.
 |
Peygamber çiçekleri / Doğadan
( Cyanus segetum ) |
Kırlardan tanıdığım peygamber çiçeğini, bu yıl bahçemde de yetiştirdim. Ektiğim tohumlar çok çabuk bittiler ve hızlı bir şekilde büyüyerek bir kaç ay içinde değişik renklerde ve şekillerde çiçekler açmaya başladılar. Doğrusu, bu kadar kısa zamanda çiçek açmasını beklemiyordum benim için güzel bir sürpriz oldu. Çiçek severlere tavsiye ederim, zahmetsiz, kolay yetişen, çok güzel bir çiçek.
Beğeneceğinizi umduğum bu güzel kır çiçeğini, gelin biraz daha yakından tanıyalım. Bu çiçeğe neden 'peygamber çiçeği' dendiği konusunda her hangi bir bilgi bulamadım. Cins adı olan 'Centaurea', Antik Yunanca 'şifalı bitkiler' anlamına gelen 'kentauros' kelimesinden esinlenerek üretilmiştir. Tür adı olan 'cyanus' ise; peygamber çiçeğine dönüştürülmüş bir mitoloji kahramanıdır. Çiçeklere çok meraklı olan Cyane ölünce, tanrıca flora onu peygamber çiçeğine dönüştürür.
Yukarıda belirtiğim gibi peygamber çiçeği tek bir çiçeğin adı değildir. Papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından 500 kadar türü bulunan, bir ya da iki yıllık, otsu, bir - iki bitki cinsini ( Centaurea / Cyanus ) oluşturan türlerin ortak adıdır. Türkiye'de kayıtlı tür sayısı 177 dir.
Bunlardan esas peygamber çiçeği olan 'Centaurea cyanus' ( ya da Cyanus segetum ); 15 - 60 cm büyüyebilen, bir yıllık, otsu, mavi - mor çiçekli bir bitkidir. Ancak bazı Centaurea ya da Cyanus türlerine de, bazı yörelerimizde peygamber çiçeği denmektedir ( Centaurea depressa, Centaurea pichleri gibi). Anayurdu Akdeniz havzasıdır. Bazı Centaurea türleri ise sadece yurdumuzda yetişmektedir, yani endemiktir.
Son yıllarda şehirlerin genişlemesi, mera ve boş arazilerin tarıma açılması, herbisitler (yabani ot ilacı ) gibi nedenlerden dolayı habitatın ( Tüm canlıların doğal olarak içinde yaşadıkları, yetiştikleri çevre.) daralmasıyla bir çok endemik bitkilerimiz gibi, bazı peygamber çiçeği türleri de yok olma riski altında kalmıştır. Bu nedenle, endemik olan yani sadece ülkemizde yetişen bu bitkilerin mutlaka koruma altına alınması gerekmektedir.
 |
Sevgi çiçeği, Yanardöner ( centaurea tchihatcheffii ya da cyanus tchihatcheffii)
( Fotoğraf için Prof. Dr. Ahmet Duran Beye teşekkür ederim. ) |
 |
Sevgi çiçeği, Yanardöner ( centaurea tchihatcheffii ya da cyanus tchihatcheffii )
( Fotoğraf için Prof. Dr. Ahmet Duran Beye teşekkür ederim. ) |
Dünyada yalnız Ankara - Gölbaşı - Mogan Gölü yakınlarında yetişen ve halk arasında 'Yanardöner çiçeği' adı verilen, bir adı da sevgi çiçeği olan peygamber çiçeği türü ( Centaurea tchihatcheffii ya da Cyanus tchihatcheffii) bunlardan birisidir. Dünya Doğayı Koruma Birliği ( IUCN ) kreterlerine göre nesli tehlike altındadır. Yine Bern Sözleşmesine göre de kesin korunan bitki türü listesinde yer almaktadır.
Çatalca peygamber çiçeği ( Centaurea hermannii ), yine sadece yurdumuzda yetişen endemik bir türdür ve korunması gerekmektedir.
Yurdumuzun hemen çoğu yerlerinde doğal olarak yetişen peygamber çiçeğine halk arasında; Mavi kantaron, Gelintacı, Taç çiçeği, Gökbaş....v.b adlar verilmiştir.
Ayrıca peygamber çiçeği şifalı bitkiler arasında yer almaktadır, sebze olarak yenir, arıcılık açısından da değerlidir.
Peygamber çiçeğinin ( Centaurea cyanus ), bodur, uzun boylu, katmerli ve değişik renklerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi yetiştirilmiştir. Boylu türleri kesme çiçek olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca kurutulduğunda bozulmadan uzun süre kalabilmektedir.
Toprak bakımından seçici olmayan peygamber çiçeği, güneşli yerleri ve humusca zengin gevşek toprakları daha çok tercih etmektedir. Soğuğa ve kuraklığa dayanıklı bir bitkidir.
Yetiştirilmesi oldukça kolaydır, fazla bakım istemez, tohumdan üretilir.
Peygamber Çiçekleri
