16 Nisan 2021

AYNISEFA ÇİÇEĞİ ( Calendula )

 
Aynısefa bitkinin genel görünümü ve tekrar  çiçek açan çiçekleri. 
( Calendula officinalis )  

Aynısafa,  sarı çiçekli otsu bir bitkidir. Papatyagiller ( Asteraceae ) ailesinin 'calendula' cinsine mensuptur,  dünyada  kalendula ( calendula ) olarak bilinir.  Anavatanı bilinmemektedir, Avrupa'nın bazı kısımlarında doğal olarak  yetişmektedir.  Tıbbi bir bitkidir, eski çağlardan  beri yurdumuzda ve bazı ülkelerde ( Mısır )  yetiştirilmektedir. Çiçekleri turuncu renkli olduğu için, portakal nergisi  de denir ancak nergis ( narcissus ) türü  değildir. Uygun koşullarda devamlı  çiçek açmaktadır.  Gece ve yağmurlu havalarda çiçekleri kapanır ve  keskin kokuludur.  Yurdumuzda kalendula, altuncuk, altıncık, şamdan çiçeği kandil çiçeği,  portakal nergisi, ölü çiçeği ve  susi  gibi adlarla da bilinmektedir. 
Aynısefa çiçeği ( Calendula officinalis )
 Cins adı ( calendula ),  latince 'ayın ilk günü' anlamına gelmektedir. Tür adı olan officinalis  'tıbbi' bir bitki olduğunu işaret eder.
Yurdumuzda ikisi doğal olmak üzere üç  türü yetişmektedir. Bunlardan, Türkçe literatürde ki adı  Portakan nergisi olan  Calendula arvensis,  istilacı kabul edilen  bir ottur.   

Aynisefa, eski çağlardan  beri çeşitli hastalıkların tedavisinde, yiyecek olarak ve kozmetik sanayinde kullanılmaktadır. 
Özellikle cilt bakımında. deri hastalıklarının tedavisinde, kesik ve yaraların iyileştirilmesinde, ağrı kesici olarak  kullanılmaktadır. Kansere karşı en etkili bitkilerden biri olarak gösterilmektedir.
Çiçekleri ve yaprağı yiyecek olarak kullanılır, salatalara katılır, pasta süslenir.  Yapraklarından elde edilen boya ( sarı )  safran yerine, çiçeklerinden elde edilen boya ise;  gıda maddelerinin  renklendirilmesinde boya maddesi olarak kullanılmaktadır.   Tohumları yağ bakımından zengindir, kozmetik  sanayinde, krem, sabun  ve  parfüm yapımında  kullanılır. Haşarat kovucudur.  
Aynısefa / Kalendula ( Calendula officinalis )
Populer bir süs bitkisidir, yarı katmerli, katmerli çiçek açan  çok fazla kültür çeşidi vardır. İklim koşullarının elverişli olduğu yerlerde kışın da çiçek açar. Bahçe ve parklarda daha çok  yetiştirilir. Saksıda da yetişir. Fazla bakım istemez.
Aynısefa çiçeği tohumu 
( Calendula officinalis )
Aynısefa, güneşli, yarı gölge  yerlerde  ve geçirgen, verimli,  nemli  toprakları sever. Dondan etkilenir Tohumdan  ürer, hatta  dökülen tohumlarından kendiliğinden biter. Başta  Mısır olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde ve  yurdumuzda tarımı yapılmaktadır.  
Aynısefa, çiçeği çiçek açtı   ( Calendula officinalis ).
( Alttan görünüşü )

                                                    Çiçek içinde çiçek !
 Aynısefa, ayni zamanda ilginç ve tuhaf  bir bitkidir.  Yukarıda da  belirttiğim gibi yağmur yağacağı gün sabahleyin çiçeklerini açmaz.  Benim anlatmak istediğim ise başka bir tuhaflık.   Bu yıl bahçemdeki bazı aynısefalar çiçek açtıktan sonra oluşan tohumları ( bitki üzerinde )  yeniden çimlenerek tekrar çiçek açtılar. Yani çiçek tekrar  çiçek açtı. Çiçek içinde çiçek. 
Çiçeği çiçek açan aynısefa bitkisi. .
( Üsten görünüşü )
Aynısefa tohumları çiçek üzerinde çimlenerek  tekrar çiçek açtı.  

Tekrar  çiçek açan aynısefa çiçekleri 

Tuhaf bir durum, aynısefa çiçeği  çiçek açtı.  

 Çiçek çiçek açarsa ( Aynısefa ) 

Aynısefa, çiçeklerini  gece ve yağmurlu havalarda  kapatmaktadır. 
Aynısefa meyvesi  ( Calendula officinalis ) 
Portakal nergisi ( Calendula arvensis )
Yurdumuzda doğal olarak yetişmektedir.
 
Portakal nergisi ( Calendula arvensis )
Yurdumuzda doğal olarak yetişen bir türdür
.   
Aynısafa çiçeği / Kalendula
( Calendula officinalis )

Aynısafa çiçeği
( Calendula officinalis )
Kaynaklar: Wikipedia. Bitkilerin Gizli Dünyası ( H. Kemal Çağın ). 

3 Nisan 2021

PALYAÇO ÇİÇEĞİ ( Harlequin Çiçeği )


Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Bilimsel adı Sparaxis tricolor  olan palyaço çiçeği, süsengiller ( İridaceae ) familyasından, çok yıllık, soğanlı ( corm)  ve otsu bir bitkidir. Anavatanı Güney Afrika'dır  (Güney Afrika'daki Cape Eyaleti ). Bu çiçeğin  Türkce adı ( palyaço çiçeği ) İngilizce adından ( Harlequin / Palyaço, Soytarı ) esinlenilerek verilmiştir.  Ayrıca;  Üç renkli alacalı çiçek, Kadife çiçeği, Asa çiçeği / Değnek çiçeği, Sparaxis gibi adlarla da bilinmektedir.  

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )
Sparaxis tricolor, süs bitkisi olarak yetiştirildiği ülkelerde  doğallaşma eğilimindedir.  Avustralya ve Amerika'nın bazı eyaletlerinde doğallaşmıştır. 30 cm. kadar boylanır, genel görünüşü  frezya çiçeğini ( freesia ) andırır. İlkbahar ve yaz başında  huni şeklinde, üç renkli, parlak,  turuncu, pembe, kırmızı ve beyaz renkli ve tonlarında çiçek açar.  Çiçeklerin merkezi sarı ve siyah,  uc kısımları ( altı adet ) ise  parlak kırmızı renklidir. Kılıç şeklindeki yaprakları, çiçek açtıktan sonra kurur ve bitki yaz uykusuna çekilir. Soğan ( corm )  ve tohum oluşturması için, bütün soğanlı bitkiler gibi toprak üstü kısmının kurumasını beklemek gerekir. 

Sparaxis tricolor bitkisinin çiçeği ( Yakın çekim ) 
Palyaço çiçeği  hem bahçede hem de saksıda yetiştirilir, mükemmel  kesme çiçek oluşturur.  Çorm adı verilen yası soğanları sonbaharda ekilir ( 7 - 8 cm derinliğe ). Ayrıca tohumdan da üretmek mümkündür.  Tohum elde etmek  için, yukarıda da belirttiğim gibi  bitkinin doğal olarak  kuruması gerekir.   

Sparaxis, Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde açık alanlarda yetişir, kışın büyür, hafif donlara dayanıklıdır. Güneşli veya yarı gölge  yerleri ve iyi drene edilmiş  kumlu, humuslu  toprakları sever. Su ihtiyacı fazla değildir. Değişik renklerde çiçek açan  çok fazla hibrit ve  kültivarı vardır. Soğanları karışık olarak ekilirse, çiçek açınca  göze  daha hoş görünür. Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez. 

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ve kılıç şeklindeki yaprakları ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )
Kaynaklar: Vikipedi.