PEYGAMBER ÇİÇEĞİ ( Centaurea / Cyanus )

Peygamber çiçekleri / kültür ( Centaurea cyanus ya da cyanus segetum  )

Dar anlamda papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, tek yıllık, mavi çiçekli  ve otsu bir bitki olan Cyanus segetum'a ( eski adı centaurea cyanus   ) peygamber çiçeği denir. Diğer adları: Mavi kantarun, Gökbaş, Gelintacı dır. Geniş anlamda ise; centaurea ve bazı cyanus türlerine verilen ortak bir addır.
Petgamber çiçeği ( Cyanus segetum ), yurdumuzda  kırlarda, tarlalarda  doğal olarak yetişmektedir.  Ayrıca bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Değişik renklerde ve şekillerde  çiçek açan çok fazla kültür  çeşidi üretilmiştir. 

Peygamber çiçekleri / Doğadan ( Cyanus segetum )

Kırlardan tanıdığım  peygamber çiçeğini  bu yıl bahçemde de  yetiştirdim.  Ektiğim tohumlar çok kısa  bir zamanda bitti ve hızlı bir şekilde  büyüyerek değişik renklerde ve şekillerde çiçek açtılar.   Doğrusu bu kadar kısa zamanda  çiçek açmasını beklemiyordum, benim için güzel bir  sürpriz oldu. Çiçek severlere tavsiye ederim, zahmetsiz, kolay yetişen güzel bir çiçek.

Beğeneceğinizi umduğum bu güzel kır çiçeğini, gelin  biraz daha yakından tanıyalım. Bu çiçeğe neden 'peygamber çiçeği' dendiği konusunda her hangi bir bilgi bulamadım. Cins adı olan  'centaurea', Yunanca 'şifalı bitkiler' anlamına gelen  'kentauros'  kelimesinden esinlenerek üretilmiştir.  Yani içinde peygamber sözü geçmiyor. Tür adı olan  'cyanus' ise; peygamber çiçeğine dönüştürülmüş bir mitoloji kahramanıdır. Çiçeklere çok meraklı olan Cyane ölünce tanrıca flora onu gökbaş çiçeğine, yani peygamber çiçeğine dönüştürür.

Yukarıda belirtiğim gibi peygamber çiçeği  tek bir  çiçeğin adı değildir. Papatyagiller ( asteraceae ) familyasından 500 kadar türü bulunan, bir ya da iki yıllık, otsu, bir - iki  bitki  cinsini ( centaurea / cyanus ) oluşturan türlerin ortak adıdır. Türkiye'de kayıtlı tür sayısı 177 dir. Bunlardan esas peygamber çiçeği olan 'Centaurea cyanus' ( ya da  cyanus segetum ), 15 - 60 cm büyüyebilen, bir yıllık, otsu ve mavi çiçekli bir bitkidir.  Ayrıca bazı centaurea ya da cyanus türlerine de, bazı yörelerimizde   peygamber çiçeği denmektedir ( centaurea depressa, centaurea  pichleri  gibi). Anayurdu Akdeniz havzasıdır. Bazı centaurea türleri  sadece yurdumuzda yetişmektedir, yani endemiktir.

Son yıllarda şehirlerin genişlemesi, mera ve boş arazilerin tarıma açılması, herbisitler (yabani ot ilacı ) gibi nedenlerden dolayı habitatın ( Tüm canlıların doğal olarak içinde yaşadıkları, yetiştikleri çevre.) daralmasıyla bir çok endemik bitkilerimiz gibi, bazı peygamber çiçeği türleri de yok olma riski altında kalmıştır.  Bu nedenle, endemik olan yani sadece ülkemizde yetişen  bu bitkilerin mutlaka  koruma altına alınması  gerekmektedir.

Sevgi çiçeği, Yanardöner ( centaurea tchihatcheffii  ya da cyanus tchihatcheffii)
( Fotoğraf için Prof. Dr. Ahmet Duran Beye teşekkür ederim. )

Sevgi çiçeği, Yanardöner ( centaurea tchihatcheffii ya da cyanus tchihatcheffii )
( Fotoğraf için Prof. Dr. Ahmet Duran Beye teşekkür ederim. )

Dünyada yalnız Ankara - Gölbaşı - Mogan Gölü  yakınlarında yetişen  ve halk arasında 'yanardöner çiçeği'  adı verilen, bir adı da sevgi çiçeği olan  peygamber çiçeği türü  ( centaurea tchihatcheffii ya da  cyanus tchihatcheffii) bunlardan birisidir. Dünya Doğayı Koruma Birliği ( IUCN ) kreterlerine göre nesli tehlike altındadır. Yine Bern Sözleşmesine göre de  kesin korunan bitki türü listesinde yer almaktadır.

Çatalca peygamber çiçeği ( Centaurea hermannii ),  yine sadece yurdumuzda yetişen  endemik bir türdür ve korunması gerekmektedir.

Yurdumuzun hemen çoğu yerlerinde  doğal olarak yetişen peygamber çiçeğine  halk arasında; Mavi kantaron, Gelintacı, Taç çiçeği,  Gökbaş....v.b adlar verilmiştir.
Ayrıca peygamber çiçeği  şifalı bitkiler arasında yer almaktadır, sebze olarak yenir,  arıcılık açısından da değerlidir.

Peygamber çiçeğinin ( centaurea cyanus ), bodur, uzun boylu, katmerli ve değişik renklerde çiçek açan çok fazla  kültür çeşidi yetiştirilmiştir.   Boylu türleri kesme çiçek olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca kurutulduğunda bozulmadan  uzun süre kalabilmektedir.

Toprak bakımından seçici olmayan peygamber çiçeği, güneşli yerleri ve humusca zengin gevşek toprakları daha çok tercih etmektedir. Soğuğa ve kuraklığa  dayanıklı bir bitkidir.
Yetiştirilmesi oldukça kolaydır, fazla bakım istemez, tohumdan  üretilir.

Peygamber çiçekleri ( kültür çeşitleri - centaura cyanus ya da cyanus segetum  )

Peygamber çiçekleri ( Centaurea cyanus )

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği 

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçeği ( centaurea )

Peygamber çiçeği

Peygamber çiçekleri

Doğal olarak yetişen bazı peygamber çiçeği ( centaurea / cyanus  )  türleri ( Seferihisar  ).

Mavi kantaron da denilen bir tür  peygamber çiçeği
 ( Centaurea cyanus )

Peygamber çiçekleri / Doğadan ( Cyanus segetum )

Bir tür peygamber çiçeği, Gelintacı, mavi kantaron
( Cyanus segetum )

Çakır dikeni   ( centaurea solstitalis ) 

Yararlandığım kaynaklar; Vikipedi, Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Ertan Tuzlacı ), Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri Ve Ot Yemekleri ( Ertan Tuzlacı ), Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop )