Cittaslow Botanik Park: ÇOÇUKLUĞUMUN ÇİÇEĞİ

3 Eylül 2016

ÇOÇUKLUĞUMUN ÇİÇEĞİ - DANAKIRAN ( Helleborus )

Bir adı da danakıran olan 'Helleborus oriantalis'
bitkisinin muhteşem çiçeği

Bilimsel adı 'Helleborus' olan çöpleme / danakıran , düğünçiçeğigiller ( Ranunculaceae ) familyasından, çok yıllık, yumrulu köklü otsu bir bitki cinsidir. Dünya üzerinde 20 kadar türü bulunmaktadır. Türkiye'de doğal olarak iki türü yetişmektedir. Bunlardan, ' Helloborus oriantalis' Karadeniz Bölgemiz'de, 'Helloborus vesicarius' ise daha çok Nur Dağların'da yetişmektedir. ( Vikipedi )

Helleborus oriantalis ( çöpleme ) bitkisinin genel görünümü.

Helleborus oriantalis insanlar için zehirli bir bitki olmasına karşı, bazı yabani hayvanlar için önemli bir besin kaynağıdır. Cins adı hayvan yiyeceği anlamına gelir. Bitkinin kökleri ( rizom kök ), eskiden beri bazyvan hastalıklarının tedavisinde kullanılmıştır. Bu nedenle bitkiye; bazı yörelerinde 'danakıran' ya da 'danabağırtan' gibi adlar verilmiştir. Ayrıca hayvanlarda görülen kene gibi parazitlere karşı da kullanılmıştır. Bitki kötü ruhları uzak tutmak için evlerin etrafına dikilmiştir.

Yurdumuzda, Helleborus ya da kısaca Hellebore'a ya 'Çöpleme' denir. Güney Anadolu bölgemiz ve çevresinde yetişen Helleborus vesicarius türüne ise 'patlak çiçeği' denir. 60 cm. kadar büyür, yeşilimsi - beyaz renkli gösterişli çiçekler açar. Yapraklaıda oldukca dekoratiftir.

Giresun yöresinde çöplemeye ( Helleborus oriantalis ) halk arasında danakıran denir. İlkokula giderken, kışın çuha çiçekleri ile beraber fındık baçelerinin altlarında ve yol kenarlarında çiçek açarlardı. Erken çiçek açtıklarından, bazı yıllar üzerlerine kar yağardı. Adına danakıran çiçeği derdik, çuha çiçeğine ise menekşe derdik.

Bu yıl gezmek için geldiğim Bartın ve Kastamonu'da, yol kıyılarında gördüğüm çöpleme ve çuha çiçekleri beni çoçukluk yıllarıma götürdü. Kar da görmeyi hayal etmiştim ama, .. ! Çocukluğumdan tanıdığım bu çiçeklerle karşılaşmak, bana doğanın hoş bir sürpriz oldu. Bol bol fotoğraflarını çektim. Gelirken getirdiğim ve Seferihisar'daki bahçeme diktiğim çöpleme ise çiçek açtıktan sonra kurudu, umarım kökleri ölmemiştir.

Eski çağlarda Avrupa'da delilik, felç, gut gibi hastalıkların tedavisi için kullanılmış olan helleborus, günümüzde kanser tedavisinde kullanılmak amacı ile üzerin de çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Umarız olumlu sonuçlar elde edilir de, çağımızın bu hastalığı insanların korkulu rüyası olmaktan çıkar.

Helleborus, yurdumuzda daha çok veterinerlikte kullanılmıştır. Yaygın bir bitki olduğu için çok fazla yerel adı vardır. Bunlardan bazıları şöyledir; Bohça otu, Kara çöpleme, Boynuz otu, Çatlak otu, Danakıran, Keklik otu, Patlak çiçeği, Siyah harbak, Danabağırtan, Şemsiye çiçeği, Suğala, Çakıldak, Sola, Çöp otu, Kıçkıran otu, Gabanduru, Iskarpez, Babatire.... v.b. ( Kaynak; Türkce Bitki Adları Sözlüğü - Turhan Baytop, Türkiye Bitkileri Sözlüğü - Ertan Tuzlacı )

Eski Yunanca'da, helleborus 'öldüren yiyecek' anlamına gelmektedir. Bir efsaneye göre de; eski

Yunan'da, düşmanlar bu bitkinin zehri sayesinde bertaraf edilmiştir. Son zamanlarda Büyük İskender'in zehirlenmesinde ( Bazı kaynaklara göre, B. İskender zehirlenerek öldürülmüştür. ) kullanılan bitkinin Beyaz çöpleme ( Veratrum album ) değil de, kara çöpleme, yani Helloborus niger olabileceği tartışılmaya başlanmıştır.

Anadolu ve Yunanistan'da doğal olarak yetişen 'Helleborus niger', ayni zamanda süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Yılbaşı civarında çiçek açtığı için de, 'Noel gülü' denmektedir. Ayrıca çok sayıda hibrid çeşitleri üretilmiştir, özellikle katmerli, iki renkli çiçek açanları çok makbul sayılmaktadır.

Kışın çiçek açması, dona dayanıklı olması ve çiçeğinin dökülmeden aylarca kalabilmesi, helleborus'un en sevilen kış çiçekleri arasın da yer almasına neden olmuştur.

Maalesef, ülkemizde doğal olarak yetişen bir çok yabani çiçeklerimiz hala keşfedilmeyi beklemektedir. Buna karşılık, her yıl süs bitkisi olarak ülkemizin iklim şartlarına uymayan çok fazla çiçek ve bitki ithal edilmektedir. Ülkemizde doğal olarak yetişen bir çok kır çiçeğimizi ıslah ederk, kültür olarak yetiştirebiliriz. Bu şekilde hem bu bitkilerimizi korumuş, tanıtmış hem de ülkemizin bundan para kazanmasını sağlamış oluruz.