Cittaslow Botanik Park: ÇOÇUKLUĞUMUN ÇİÇEĞİ

3 Eylül 2016

ÇOÇUKLUĞUMUN ÇİÇEĞİ - DANAKIRAN

Bir adı da danakıran olan 'Helleborus oriantalis'
bitkisinin muhteşem çiçeği

Bilimsel adı 'Helleborus' olan çöpleme, düğünçiçeğigiller ( Ranunculaceae ) familyasından, otsu bir bitki cinsidir. Dünya üzerinde 20 kadar türü bulunmaktadır. . Türkiye'de iki türü doğal olarak yetişmektedir. Bunlardan, ' Helloborus oriantalis' Karadeniz Bölgemiz'de, 'Helloborus vesicarius' ise daha çok Nur Dağların'da yetişmektedir. ( Vikipedi )

Helleborus oriantalis ( çöpleme ) bitkisinin genel görünümü.

Helleborus oriantalis zehirli bir bitkidir, bu nedenle hayvanlar yemez. Ancak bitkinin kökleri ( rizom kök ), eskiden beri bazı öldürücü hayvan hastalıklarının tedavisinde kullanılmıştır. Bu nedenle bitkiye, yurdumuzun bazı yörelerinde 'danakıran' ya da 'danabağırtan' gibi adlar verilmiştir. Ayrıca hayvanlarda görülen kene gibi parazitlere karşı da kullanılmıştır.

Yurdumuzda, Helleborus ya da kısaca Hellebore'a 'Çöpleme' denir. Güney Anadolu bölgemiz ve çevresinde yetişen Helleborus vesicarius türüne ise 'patlak çiçeği' denir.

Ben helleborus'u tanıdğımda ( Giresun ) 8 - 9 yaşlarındaydım, ilkokula gidiyordum. Çuha çiçekleri ile beraber fındık baçelerinde ve yol kenarlarında çiçek açarlardı. Erken çiçek açtıklarından, bazı yıllar üzerlerine kar yağardı. Adına danakıran çiçeği derdik çuha çiçeğine ise menekşe derdik.

Bu yıl gezmek için gittiğim Bartın ve Kastamonu'da, yol kıyılarında gördüğüm çöpleme ve çuha çiçekleri beni çoçukluk yıllarıma götürdü. Kar da görmeyi hayal etmiştim ama, .. ! Çocukluğumdan tanıdığım bu iki çiçekle burada karşılaşmak, bana doğanın hoş bir sürpriz oldu. Bol bol fotoğraflarını çektim..( Gelirken getirdiğim ve Seferihisardaki bahçeme diktiğim çöpleme ise çiçek açtıktan bir süre sonra kurudu, umarım kökleri ölmemiştir. )

Eski çağlarda Avrupa'da delilik, felç, gut gibi hastalıkların tedavisi için kullanılmış olan helleborus, günümüzde kanser tedavisinde kullanılmak amacı ile üzerin de çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Umarız olumlu sonuçlar elde edilir de, çağımızın bu hastalığı insanların korkulu rüyası olmaktan çıkar.

Helleborus, yurdumuzda daha çok veterinerlikte kullanılmıştır. Çok fazla yerel adı vardır. Bunlardan bazıları şöyledir; Bohça otu, Kara çöpleme, Boynuz otu, Çatlak otu, Danakıran, Keklik otu, Patlak çiçeği, Siyah harbak, Danabağırtan, Şemsiye çiçeği, Suğala, Çakıldak, Sola, Çöp otu, Kıçkıran otu, Gabanduru, Iskarpez, Babatire.... v.b. ( Kaynak; Türkce Bitki Adları Sözlüğü - Turhan Baytop, Türkiye Bitkileri Sözlüğü - Ertan Tuzlacı )

Eski Yunanca'da, helleborus 'öldüren yiyecek' anlamına gelmektedir. Bir efsaneye göre de, eski
Yunan'da, düşmanlar bu bitkinin zehri sayesinde bertaraf edilmiştir. Son zamanlarda Büyük İskenderin zehirlenmesinde ( Bazı kaynaklara göre, B. İskender zehirlenerek öldürülmüştür. ) kullanılan bitkinin Beyaz çöpleme ( veratrum album ) değil de, kara çöpleme, yani Helloborus niger olabileceği tartışılmaya başlanmıştır.

Avrupa'da doğal olarak yetişen 'helleborus niger', ayni zamanda süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Yılbaşı civarında çiçek açtığı için de, 'Noel gülü' denmektedir. Ayrıca çok sayıda hibrid çeşitleri üretilmiştir, özellikle katmerli, iki renkli çiçek açanları çok makbul sayılmaktadır.
Kışın çiçek açması, dona dayanıklı olması ve çiçeğinin dökülmeden aylarca kalabilmesi, helleborus'un en sevilen kış çiçekleri arasın da yer almasına neden olmuştur.

Maalesef, ülkemizde doğal olarak yetişen çöpleme ve diğer bir çok yaban çiçeklerimiz hala keşfedilmeyi beklemektedir. Buna karşılık, her yıl süs bitkisi olarak ülkemizin iklim şartlarına uymayan çok fazla çiçek ve bitki ithal edilmektedir. Doğaya zarar vermeden, ülkemizde yetişen bazı çiçeklerimizi kültür olarak yetiştirebiliriz. Bu şekilde hem bu bitkilerimizi korumuş, hem de ülkemizin bundan para kazanmasını sağlamış oluruz.