YER KİRAZI ( Altın çilek )

Yer kirazı ya da  altın çilek bitkisinin genel görünümü
 ( Physalis peruviana )

Yurdumuzda güveyfeneri olarak bilinen yer kirazı ya da altın çilek ( Physalis peruviana  ), patlıcangiller ( Solanaceae ) familyasından, çok yillık otsu bir bitkidir.  Anavatanı Güney Amerika'dır ( And Dağları ). Meyve ve süs bitkisi olarak  dünyaya dağılmıştır. Ilıman ve sıcak ülkelerde yetiştirilir. Bazı Güveyfeneri ( Physalis ) türleri yurdumuzda doğallaşmıştır.  Ancak, bunları yer kirazı ( P. peruviana )  ile karıştırmamak gerekir. Zira, bu bitkilerin olgunlaşmış meyveleri dışındaki kısımları zehirlidir ve  ekonomik açıdan değer taşımazlar. 

Yer kirazı çeşitli iklimlere, rakımlara  ve topraklara uyum sağlıyan bir bitkidir. Ancak  dona karşı çok hasastır, en hafif bir dondan etkilenir. Bu nedenle daha çok tek yıllık bir bitki  olarak yetiştirilir. Toprak konusunda seçici değildir, gölge ve nemli yerler sever. Çok kırılgandır, destek ister. C vitamini, fosfor, potasyum ve fenolik bileşikler bakımından zengindir. Halk arasında sıtma, astım, hepatit, idrar söktürücü ve romatizma gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır. 
Yurdumuzun çoğu yerleri  yer kirazı yetiştirmeye oldukça  uygundur. Bu nedenle; gittikçe değeri artan bu meyvenin bazı yörelerimizde 'alternatif ürün' olacağı sanılmaktadır.

Yer kirazı - meyve ( Physalis peruviana ) 

Physais peruviana'nın meyvesi  bir kese içinde bulunur ve  kiraza benzer, olgunlaştığı zaman  turuncu renkli olur. Kendine has bir kokusu ve mayhoş bir tadı vardır.

Yer kirazı, taze ve kurutularak yendiği gibi  reçeli, salatası da yapılmaktadır. Ancak onu  esas  popüler yapan özelliği; vücuda tokluk hissi verdiği için  diyet olarak kullanılmasından ileri gelmektedir.
Yer kirazı tohumdan üretilmektedir.  Yetiştirilmesi çok kolaydır, fazla bakım istemez.

Olgunlaşmamış yer kirazı meyvesi
( Physalis peruviana ) 

Yer kirazı - çiçeği ( Physalis peruviana )

Olgunlaşmış yer kirazları
 ( Yabani türlerinin kesesi kırmızı renkli olur. )

Yer kirazı ya da   altın çilek meyvesi  ( Physalis peruviana  )

                     Yurdumuzda Doğal Olarak Yetişen  Diğer Güveyfeneri ( Physalis ) Türleri

Hışhış çiçeği  ( Physalis angulata  )

1- Hışhış çiçeği / Çukurova fener otu ( Physalis angulata ): Tek yıllık, geniş yapraklı ve otsu bir bitkidir. Meyveleri turuncu renkli ve yuvarlaktır. İstilacı ve zararlı bir ot kabul edilir. Meyveleri olgunlaşmadan yenmez. Zehirli bir bitkidir.   

Güvey feneri ( Physalis alkekengi  )

2 - Güvey feneri ( Physalis alkekengi / Alkekengi officinarum ):  Yurdumuzda doğal  olarak yetişen otsu bir bitkiir. Gelinfeneri, kandil otu gibi gibi yöresel adlarla da bilinir. Bazı kaynaklarda meyvelerinin yendiği belirtilmekle beraber, bitki genel olarak  zehirli olduğu için yenmesi doğru değildir.  Çok yıllık olup çiçekleri beyaz renklidir. Nemli yerlerde yetişir, soğuğa dayanıklıdır.  Meyve  keseleri olgunlaşınca  kırmızı bir  renk alır.  Tıbbi amaçla ve süs bitkisi olarak yetiştirilir.

3 - Pırıp, Tomatillo ( Physalis philadelelphica ): Meksika ve Orta Amerika'ya Özgüdür. Yerli halk tarafından dometes yerine kullanılmıştır. Olgunlaşmış meyveleri dışındaki kısımları zehirlidir. Harran ve Şanlıurfa illerimizde doğallaşmıştır, istilacı ve zararlı  bir bitkidir.

4 - Bük sarmaşığı ( Physalis pubescens ): Brezilya kökenlidir. İnka eriği de denir. Olgunlaşan meyveleri dışındaki kısımları zehirlidir. 

Kaynaklar: İnternet siteleri. 

( Bu yayın  03. 08. 2024 tarihinde güncellenmiştir. )