KEÇİBOYNUZU AĞACI ( Ceratonia )

Keçiboynuzu / Harnup - meyve  ( Ceratonia siliqua )

Anavatanı Akdeniz havzası ve Anadolu olan keçiboynuzu (Ceratonia siliqua ), baklagiller ( Fabaceae ) familyasından, herdem yeşil, küçük bir ağaçtır. Yurdumuzda yetişmeyen bir türü daha vardır. Ilıman iklimerde yetişir, soğuğa dayanıklı değildir. 

 Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerimizde doğal olarak da yetişen bu ağacın ayni adı taşıyan meyveleri yendiği için,  aşılanarak  tarımı  yapılmaktadır.  Ancak, anavatanı Akdeniz havzası ve Anadolu olmasına rağmen,  yurdumuzda çok  fazla tanınmamaktadır.   Halbuki; keçiboynuzu 5000 yıldır insanların severek yediği en eski meyvelerden biridir. Nitekim birçok dilde keçiboynuzu,'Yakup peygamberin ekmeği' olarak bilinmektedir. Çölde yaşayanlar; keçiboynuzunu tokluk hissi vermesi nedeni ile ekmek olarak yemişlerdir. 

Keçiboynuzu ağacı çiçeği
(Ceratonia siliqua )

Benim bu bitkiyle tanışmam İzmir'in Karaburun ilçesinde oldu. Fotoğraflardan bazılarını da orada çektim. Daha önce  dikkatımı çekmemişti. Farklı bir ağaç, sizlerinde tanımasını istedim. 

Bir adı da harnup ( Ayrıca bazı yörelerde ballıbaba, ballıboynuz, hannıp, kaluş, meluk... deniyormuş ) olan keçiboynuzu ağacı on beş yaşından sonra meyve vermeye başlıyormuş, önce yeşil renkli olan bakla şeklindeki meyveleri, olgunlaşınca sert ve  siyahi bir renge dönüşmektedir. Çok besleyici olan bu meyve, eskiden şeker yerine de kullanılıyormuş. 

Keçiboynuzu meyveleri toplu halde ve ağacın yaşlı dallarında oluşmaktadır. Çiçeklerini, çoğu ağaçlardan  farklı olarak  sonbaharda açmaktadır. Erkek ve dişi çiçekler bazen  aynı ağaçta, bazen de  ayrı ağaçlarda bulunmaktadır. Tek eşeyli  ya da erselik çiçeklidir.   Gösterişsiz, taç yapraksız ve  kötü kokuludur.  Bileşik yapraklıdır. 

Bir zamanlar sarrafların ağırlık ölçüsü olarak
 kullanılan keçiboynuzu tohumları.

Keçiboynuzunun bir özelliği de, tohumlarının ağırlıklarının her zaman büyüklükleri farklı olsa da aynı olmasıdır ( Her keçi boynuzu çekirdeği 0,2 gram veya 1 karat kabul edilir ). 

Bunu çok eski çağlarda keşfeden insanlar, keçiboynuzu tohumlarını elmas, altın gibi değerli madenleri tartmak için kullanmışlardır. 'Kırat' veya 'karat' denilen ağırlık ölçüsünün adı keçiboynuzu'nun Latince adı olan 'ceratonia' den gelmektedir. 

Şık ve güzel giyinenler için kullanılan; 'iki dirhem bir çekirdek' deyimi de buradan geliyormuş. Eskiden sarraflar iyi giyinen, hatırlı müşterilerine iki dirhem elmas ya da altın alınca, tartıya bir çekirdek fazladan koyarak jest yaparlarmış. Daha sonraları bu deyim; iyi giyinen insanlar için kullanılmaya başlanmış.

( Kaynak: Vikipedi )

Keçiboynuzu ağacı ( Ceratonia siliqua ) 

Keçiboynuzu, sıcak iklimlere özgü bir ağaçtır. Akdeniz ikliminin tanıtıcı bitkilerindendir, maki formasyonu içinde yer alır. Yurdumuzun Akdeniz, Ege ve Marmara  bölgelerinin kıyı kısımlarında  doğal olarak yetişen bu bitkinin tarımı da yapılmaktadır. Ayrıca park ve bahçelere süs bitkisi olarak da dikilmektedir.
Drenajı iyi taşlı, kumlu  toprakları ve güneşli yerleri sever. Kuraklığa dayanıklı olmasına karşı, soğuğu sevmez. Keçiboynuzu tohumdan ve aşı ile üretilmektedir (Ekilmeden önce tohumların bir süre suda bekletilmesi gerekmektedir).

Keçiboynuzu, eskiden beri tıbbi amaçla kullanılmıştır.  Bu konuda  şöyle bir hikaye de anlatılır. Lokman Hekim, hastaları tedavi etmek için köy köy gezermiş. Bir gün yolda  keçiboynuzu ( harnup ) ağaçlarını görünce; burada hastalık olmaz diyerek geri dönmüş.

Keçiboynuzu eskiden beri öksürüğe karşı  kullanılmıştır, sindirim  sistemini düzenler.  Ayrıca akciğer kanserine karşı koruyucu etkisi olduğu belirtilmektedir. Düşük kalorili olmasına rağmen, insanı tok tutma özelliğine sahiptir. Harnup pekmezi tamamen doğal olup çok yararlı bir besin maddesidir.

Keçiboynuzu tohumları çok sert olduğu için süs
 eşyası yapımında da kullanılmaktadır.

Keçiboynuzu  tohumlarından elde edilen un; gıda sanayinde pek çok alanda kullanılmaktadır. Ayrıca çok sert olan  tohumlarından süs eşyası yapılmaktadır. Keçiboynuzu, dış pazara sattığımız orman ürünleri içinde ilk sırada yer almaktadır.

Keçiboynuzu meyveleri
( Ceratonia siliqua )

Yurdumuzda, keçiboynuzu gibi doğal olarak  bir çok yabani  meyve yetişmektedir. Yaban hayatı için oldukca önemli olan bu meyveler, sağlıklı beslenmemiz ve ekonomimiz açısından da önemlidir.  Sağlıklı bir şekilde beslenmek için, vucudumuzun doğal ürünlere ihtiyacı vardır:  Bunların yerine,  kimyasal ilaç ve gübre kullanılarak yetiştirilen meyve, sebze ve ithal ürünleri, hazır yiyecekleri tercih etmemeliyiz. 

Özellikle çocuklarımızın sağlıklı bir şekilde gelişmesi, büyük ölçüde beslenme şekillerine ve alışkanlıklarına bağlıdır.

Haydi, bu gün bir değişiklik yapalım. Çocuklarımızın beslenme çantalarına hazır yiyecekler yerine, doğal olarak yetişen bir meyve, bir  yiyecek  koyalım.

Henüz olgunlaşmamış keçiboynuzu meyveleri 

Keçiboynuzu - çiçeği ( Ceratonia siliqua )

Keçiboynuzu ağacı ( Ceratonia siliqua )
Çiçek ve yaprakları 

Keçiboynuzu ağacı çiçeği / Yakın çekim. 

Keçiboynuzu ağacı ( Ceratonia siliqua )

Kaynaklar: Wikipedia. Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Ağaçlar ve Çalılar 1( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan aytop )