MÜRVER ( Sambucus )

Mürver ağacı ( Sambucus nigra )

Mürver ya da bilimsel adı ile 'sambucus', ağaç / çalı ve otsu bitkilerden oluşan bir bitki  cinsinin  ortak adıdır.  Daha önce hanımeligiller ( Caprifoliaceae )  familyasına bağlıyken,  genetik tetkikler sonucunda yeni bir familya olan mürvergiller ( Adoxaceae ) familyasına dahil edilmiştir. Bütün dünyada 22 türü, yurdumuzda ise  biri ağaç   iki türü  yetişir.  Süs bitkisi  olarak da yetiştirilir, çok fazla kültür formu vardır. Bunlardan bazıları alaca yapraklı ve pembe çiçeklidir. 

Gelin şimdi de, yurdumuzda  yetişen  mürver türlerini tanıyayalım. 

                                  AĞAÇ MÜRVER / KARA MÜRVER  ( Sambucus nigra )

Mürver ağacı çiçeği ( Sambucus nigra ) 

Kara mürver de ağaç mürver,  kışın yaprağını döken, 4 -10 m. boyunda  küçük bir ağaçtır. Yurdumuzun Marmara, Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinde  yetişir.  Nisan ve temmuz ayları arasında  beyaz - krem  renkli, şemsiye biçiminde, toplu halde ve keskin kokulu  çiçekler açar.  Bunları parlak, siyah renkli meyveler takip eder. Yaprak, bileşik, 5 - 9 yaprakcıktan oluşur, kenarı dişlidir. Bitkinin çiçek ve meyveleri eskiden beri çeşitli amaçlarla kullanılmıştır, minarel bakımından  zengindir. Olgunlaşan meyveler yenir, reçel, şurup ve likör yapılır, çiçeklerinden  bir çeşit  çay olur ( bazı hastalıklar için ).. Boya ve mürekkep yapımında  kullanılır. Mürver likörüne sambuka ( sambuca ) denir.  

Mürver ağacı ve çiçeği ( Sambucus nigra ) 

Bitkinin sürgünlerinin  içinde  süngerimsi, yumuşak bir öz ( öd ) vardır. Bu nedenle,  ateşe hava üflemek için körük olarak kullanılmıştır. Eskiden beri kaval,  flüt gibi müzik aletleri ve oyuncak  yapımında kullanılmaktadır. Çoçukluğumda, 'düdüklük' dediğimiz mürver ağacından  kaval ve  patlak adında bir oyuncak yapardık. Sambucus, mürver ağacından yapılan üflemeli bir çalgıdır ( bir tür flüt ).   

Mürver ağacı meyvesi ve yaprağı 

                                                         MÜRVER OTU ( Sambucus ebulus )

Mürver otu ( Sabucus ebulus ) 

1 - 2 m  kadar boylanan, çok  yıllık, kök saplı ( rizomlu ), otsu bir bitkidir.  Avrupa ve Asya'ya özgüdür, Amerika'da da doğallaşmıştır. Yurdumuzda çok yaygın bir bitkidir, dere kıyılarında, ormanlarda, yol kenarlarında yetişir,  halk arasında farklı adlarla bilinir (  60 kadar farklı adla bilindiği belirtilmektedir ).  Temmuz ve ağostos aylarında toplu halde,  beyaz ya da pembe renkli  çiçekler  açar. Çiçek kurulu ( 10 - 15 cm. çapında ) olup şemsiye şeklindedir. Olgunlşan meyveler sıkılınca mor renkli suyu çıkar. 

Cüce mürver, hekimana, sultanotu, şahmelek, şahmelik, telli gelin, yabani mürver, yer mürveri, yivdin gibi çok çeşitli isimlerle tanınmaktadır.

Eski çağlardan beri bilinir, halk tıbbında çeşitli hastalıkların tedavisinde  kullanılmıştırır. Meyvesi ve  köksapları ağrı kesici olarak kullanılır. Kurutulmuş çiçekleri terletici ve balgam söktürücüdür, bronşit tedavisinde kullanılır.  Bazı yörelerde meyvelerinden reçel yapılmaktadır. Çekirdekleri, böcek kovucu, boya ve mürekkep yapımında kullanılır. Ancak bitki zehirlidir, besin olarak tüketmemek gerekir. Yaprakları ezilince çok kötü kokar.   

Mürver otu, güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli toprakları sever,  istilacıdır. Kök sapları ( rizom )  ile yayılır.  Bitkinin yaprak ve gövdesi sonbaharda kırmızı döner.  

Mürver otu ( Sambucus ebulus ) 

Mürver otu meyvesi ( Sambucus ebulus ) 

Mürver otu çiçeği ( Sambucus ebulus ) 

Kaynaklar: Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ). Peyzaj Bitkileri ve Özellikleri ( Erdi Ekren ). Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Wikipedia