Cittaslow Botanik Park

1 Ekim 2013

KEÇİBOYNUZU AĞACI ( Ceratonia )

Keçiboynuzu / Harnup - meyve ( Ceratonia siliqua )

Anavatanı Akdeniz havzası ve Anadolu olan keçiboynuzu (Ceratonia siliqua ), baklagiller ( Fabaceae ) familyasından, herdem yeşil, küçük bir ağaçtır. Yurdumuzda yetişmeyen bir türü daha vardır. Ilıman iklimerde yetişir, soğuğa dayanıklı değildir.

Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerimizde doğal olarak da yetişen bu ağacın ayni adı taşıyan meyveleri yendiği için, aşılanarak tarımı yapılmaktadır. Ancak, anavatanı Akdeniz havzası ve Anadolu olmasına rağmen, yurdumuzda çok fazla tanınmamaktadır. Halbuki; keçiboynuzu 5000 yıldır insanların severek yediği en eski meyvelerden biridir. Nitekim birçok dilde keçiboynuzu,'Yakup peygamberin ekmeği' olarak bilinmektedir. Çölde yaşayanlar; keçiboynuzunu tokluk hissi vermesi nedeni ile ekmek olarak yemişlerdir.

Keçiboynuzu ağacı çiçeği
(Ceratonia siliqua )

Benim bu bitkiyle tanışmam İzmir'in Karaburun ilçesinde oldu. Fotoğraflardan bazılarını da orada çektim. Daha önce dikkatımı çekmemişti. Farklı bir ağaç, sizlerinde tanımasını istedim.

Bir adı da harnup ( Ayrıca bazı yörelerde ballıbaba, ballıboynuz, hannıp, kaluş, meluk... deniyormuş ) olan keçiboynuzu ağacı on beş yaşından sonra meyve vermeye başlıyormuş, önce yeşil renkli olan bakla şeklindeki meyveleri, olgunlaşınca sert ve siyahi bir renge dönüşmektedir. Çok besleyici olan bu meyve, eskiden şeker yerine de kullanılıyormuş.

Keçiboynuzu meyveleri toplu halde ve ağacın yaşlı dallarında oluşmaktadır. Çiçeklerini, çoğu ağaçlardan farklı olarak sonbaharda açmaktadır. Erkek ve dişi çiçekler bazen aynı ağaçta, bazen de ayrı ağaçlarda bulunmaktadır. Tek eşeyli ya da erselik çiçeklidir. Gösterişsiz, taç yapraksız ve kötü kokuludur. Bileşik yapraklıdır.

Bir zamanlar sarrafların ağırlık ölçüsü olarak
kullanılan keçiboynuzu tohumları.

Keçiboynuzunun bir özelliği de, tohumlarının ağırlıklarının her zaman büyüklükleri farklı olsa da aynı olmasıdır ( Her keçi boynuzu çekirdeği 0,2 gram veya 1 karat kabul edilir ).

Bunu çok eski çağlarda keşfeden insanlar, keçiboynuzu tohumlarını elmas, altın gibi değerli madenleri tartmak için kullanmışlardır. 'Kırat' veya 'karat' denilen ağırlık ölçüsünün adı keçiboynuzu'nun Latince adı olan 'ceratonia' den gelmektedir.

Şık ve güzel giyinenler için kullanılan; 'iki dirhem bir çekirdek' deyimi de buradan geliyormuş. Eskiden sarraflar iyi giyinen, hatırlı müşterilerine iki dirhem elmas ya da altın alınca, tartıya bir çekirdek fazladan koyarak jest yaparlarmış. Daha sonraları bu deyim; iyi giyinen insanlar için kullanılmaya başlanmış.

( Kaynak: Vikipedi )

Keçiboynuzu ağacı ( Ceratonia siliqua )

Keçiboynuzu, sıcak iklimlere özgü bir ağaçtır. Akdeniz ikliminin tanıtıcı bitkilerindendir, maki formasyonu içinde yer alır. Yurdumuzun Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinin kıyı kısımlarında doğal olarak yetişen bu bitkinin tarımı da yapılmaktadır. Ayrıca park ve bahçelere süs bitkisi olarak da dikilmektedir.
Drenajı iyi taşlı, kumlu toprakları ve güneşli yerleri sever. Kuraklığa dayanıklı olmasına karşı, soğuğu sevmez. Keçiboynuzu tohumdan ve aşı ile üretilmektedir (Ekilmeden önce tohumların bir süre suda bekletilmesi gerekmektedir).

Keçiboynuzu, eskiden beri tıbbi amaçla kullanılmıştır. Bu konuda şöyle bir hikaye de anlatılır. Lokman Hekim, hastaları tedavi etmek için köy köy gezermiş. Bir gün yolda keçiboynuzu ( harnup ) ağaçlarını görünce; burada hastalık olmaz diyerek geri dönmüş.

Keçiboynuzu eskiden beri öksürüğe karşı kullanılmıştır, sindirim sistemini düzenler. Ayrıca akciğer kanserine karşı koruyucu etkisi olduğu belirtilmektedir. Düşük kalorili olmasına rağmen, insanı tok tutma özelliğine sahiptir. Harnup pekmezi tamamen doğal olup çok yararlı bir besin maddesidir.

Keçiboynuzu tohumları çok sert olduğu için süs
eşyası yapımında da kullanılmaktadır.

Keçiboynuzu tohumlarından elde edilen un; gıda sanayinde pek çok alanda kullanılmaktadır. Ayrıca çok sert olan tohumlarından süs eşyası yapılmaktadır. Keçiboynuzu, dış pazara sattığımız orman ürünleri içinde ilk sırada yer almaktadır.

Keçiboynuzu meyveleri
( Ceratonia siliqua )

Yurdumuzda, keçiboynuzu gibi doğal olarak bir çok yabani meyve yetişmektedir. Yaban hayatı için oldukca önemli olan bu meyveler, sağlıklı beslenmemiz ve ekonomimiz açısından da önemlidir. Sağlıklı bir şekilde beslenmek için, vucudumuzun doğal ürünlere ihtiyacı vardır: Bunların yerine, kimyasal ilaç ve gübre kullanılarak yetiştirilen meyve, sebze ve ithal ürünleri, hazır yiyecekleri tercih etmemeliyiz.

Özellikle çocuklarımızın sağlıklı bir şekilde gelişmesi, büyük ölçüde beslenme şekillerine ve alışkanlıklarına bağlıdır.

Haydi, bu gün bir değişiklik yapalım. Çocuklarımızın beslenme çantalarına hazır yiyecekler yerine, doğal olarak yetişen bir meyve, bir yiyecek koyalım.