28 Ağustos 2014

ALACALI SÜTLEĞEN VE ATATÜRK ÇİÇEĞİ


Bugün tanıtacağım çiçeklerin ( Alacalı sütleğen ve Atatürk çiçeği ) ortak yanı, sütleğengiller / eforbiya ( Euphorbiaceae ) familyasından olmalarıdır.  Sütleğengiller familyası, bitkiler aleminde çoğu otsu olmak üzere 240 cins ve 6000 türle temsil edilmektedir ( vikipedi ). Bunlardan  bazıları, ayni zamanda  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Hepside beyaz, sütsü ( lateks ) bir sıvı taşır, bazıları türleri sukkulenttir, kaktüse ( cactus ) türlerine benzer. 

                                        ALACALI  SÜTLEĞEN ( Üçüz Çiçeği )

Bir adı da üçüz çiçeği olan alacalı sütleğen  ( euphorbia marginata ), sütleğengiller ( euphorbiaceae ) familyasından, tek yıllık ve  otsu bir bitki türüdür.  Anavatanı Kuzey Amerika'dır.

Alacalı sütleğen çiçeği oldukça gösterişli ve dekoratif bir bitkidir. Yapraklarının  kenarları oya gibi beyazdır. Bitki bu haliyle,  uzaktan bakılınca  üzerine kar yağmış gibi görünmektedir. İngilizce adı 'Dağ üzerinde kar'  anlamına gelir. 

Alacalı sütleğen, çiçek açmadan önce yeşil yapraklı bir bitkidir. Çiçek açmaya başlayınca yeşil-beyaz, alacalı yaprakçıklar ortaya çıkar. Brakte ( çiçek sapı yaprağı )  adı verilen bu yaprakcıklar, bitkinin  değişime uğramış çanak yapraklarıdır.
Çok değişik şekil ve renklerde oluşabilen bu tür yaprakçıklar, taç yaprağı gibi tozlayıcılarını ( böcekleri )  cezbetmeye yarar.
Dalların uçlarında  açan esas  çiçekler ise, beyaz,  küçük ve gösterişsizdir. 

Sütleğen cinsi ( euphorbia ) bitkiler beyaz bir özsuyu salgılarlar. Genel olarak "süt" denilen bu sıvı zehirli kabul edilmektedir. Bu nedenle alacalı sütleğen çiçeği  ile fazla temas etmemek gerekmektedir, bazı kişilerde alerji yapabilir.
Alacalı sütleğen çiçeği, belli bir yüksekliğe ulaşınca fıstık çamı gibi  bir taç oluşturur ve  dalları  üçe ayrılarak büyür. Yine,  tohum kapsülleri üç odacıklıdır. Bu nedenle, bu çiçeğin bir adı da  'üçüz çiçeği'  dir.

Alacalı sütleğen çiçeği,  güneşli ya da yarı gölge yerleri sever. Toprak bakımından secici değildir, hatta verimsiz topraklarda daha çok çiçek açmaktadır. Fazla sulama ve gübre ise  çiçeklenmesini olumsuz etkiler. Kuraklığa  dayanıklı bir bitkidir, fazla bakım istemez. Hem bahçe, hem de saksı çiçeği olarak yetiştirilir. Kesme çiçek olarak da kullanılır.  Uzun ömürlü olması için ise,  kesilen sapların ucu sıcak  suya sokulur veya yakılır. 

Üçüz çiçeği  ya da alacalı sütleğen tohumdan yetiştirilir, çoğu zaman bir önceki yıl yere  düşen  tohumlarından kendiliğinden biter.  


Alacalı sütleğen çiçeğinin genel görünümü.

Üçüz çiçeği ( euphorbia marginata )

Brakte adı verilen bu yaprakçıklar aslında bitkinin değişime uğramış
 çanak yapraklarıdır.
Alacalı sütleğen bitkisinin çiçeği

Alacalı sütleğenin olgunlaşmış  tohum kapsülleri

                                                ATATÜRK ÇİÇEĞİ / PONSETYA 

Atatürk çiçeği / Ponsetya ( Euphorbia pulcherrima )
 
Ülkemizde, hatta bütün dünyada  Atatürk çiçeği olarak da  tanınan ponsetya (poinsettia ), çok yıllık, yarı çalımsı, kışın da yapraklarını dökmeyen bir bitkidir. Yukarıda da belirtiğim gibi,  üçüz çiçeği gibi, sütleğengiller familyasındandır.  Anavatanı  Meksika ve Orta Amerika ülkeleridir.

Pembe  Atatürk çiçeği

Bitkiye Ponsetya ( Poinsettia ) adı, ABD'li bitki bilimci Joel Roberts Poinsett'e izafeten verilmiştir. Ayrıca 'meksika alev yaprağı', 'istakoz bitki' olarak da bilinir.  
Türkiye'de yetiştirilmesi ve tanınması Mustafa Kemal Atatür sayesinde olduğu için, bitki bilimcilerden gelen öneri üzerine  'Atatürk çiçeği' denmiştir. Botanik  adı  'Euphorbia pulcherrima' dır.

Atatürk çiçeğinin normal yaprakları yeşil renklidir. Çiçek sanılan brakteler ( çiçek sapı yaprakcığı ) kırmızı renkte ve gösterişlidir. Ayrıca  pembe, beyaz ve alacalı  renklerde olan çeşitleride vardır.  Bitkinin asıl çiçeği ise,  sarı renkli olup küçük ve gösterişsizdir.

Kırmızı Atatürk çiçeği ( Euphorbia pulcherrima )

Atatürk çiçeği kısa gün çiçeğidir, yani kışın çiçek açar. Daha erken çiçek açtırmak için ise, günde en az 14 saat  siyah bir poşet içinde tutulması gerekmektedir. Bu nedenle, seralarda renkli yaprakları açıncaya kadar, günün büyük bir kısmı üzeri ışık almayacak şekilde kapatılarak tutulmaktadır.
Yaza doğru havaların ısınmasıyla birlikte brekte yaprakları  bozulduğundan,  budama yapılarak bitkinin yeni filizler vermesi sağlanır.

Pembe  Atatürk çiçeği ( Euphorbia pulcherrima ).

Atatürk çiçeği aydınlık yerleri sever, direk güneş alan  yerlerden ise  uzak tutulmalıdır. Fazla sıcaktan  ve soğuktan ise olumsuz etkilenir, serin yerlerde tutulmalıdır. Toprak bakımından ise,  humuslu, geçirimli ve hafif nemli toprakları sever.
Ponsetya,  tohumla, çelikle ve kökten ayırma ile üretilir.

Atatürk çiçeği ya da Ponsetya.

Pembe  Atatürk çiçeği ve kediler. 


2 yorum:

  1. Sütleğenin yabanisi siğillere iyi gelir diye biliyorum.

    Atatürk çiçeğine neden bu adı verdiklerini hep merak eder dururdum.
    Bir de bir çiçek varmış,
    Atatürk ekmiş sanırım.
    Hala yaşatılıyormuş diye birşeyler hatırlıyorum ama
    ne çiçeğidir, nerededir bilemiyorum :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Genel olarak bitkilere botanikcilerin adı verilmektedir.Bilimsel olmasada bir çiçeğe 'Atatük' adının verilmesi, M.Kemal Atatürk'ün doğa ve bitkilere verdiği değeri göstermesi açısından önemlidir.
      Bu konuda anlatılanların şehir efsanesi olduğunu sanıyorum.

      Sil

Reklam amaçlı ve bitki isteği ile ilgili yorum göndermemenizi rica ederim. Bitki, çiçek satmadığımı bir kez daha belirtmek isterim.